khiến cho các tác giả như thể không khi nào tỏ ra gắn vào chỉ một ý tưởng,
mà hình như họ luôn luôn nhắm vào cả một nhóm ý tưởng và mặc cho người
đọc tự xét xem ý tưởng nào đã được từ ngữ đó biểu đạt rõ hơn cả.
Tình trạng này là một hệ quả khó chịu của nền dân trị. Tôi những muốn
chúng ta đem găm vào tiếng Pháp những từ Trung Hoa, Hung Nô hoặc của
thổ dân Huron còn hơn là làm cho ngữ nghĩa của ngôn ngữ này bị lung lay
bất định. Tính hài hoà và tính thuần chất chỉ là những vẻ đẹp thứ yếu của
ngôn ngữ có vô vàn quy ước trong những chuyện như thế và ta có thể bỏ qua
chúng mà cũng chẳng sao. Nhưng không thể nào có một ngôn ngữ hay mà từ
ngữ tạo thành nó lại không trong sáng về nghĩa.
Sự bình đẳng cũng nhất thiết đem lại cho ngôn ngữ vô số đổi thay khác
nữa.
Trong những thời kì quý tộc trị, thời mà từng quốc gia có xu hướng đứng
tách rời khỏi mọi quốc gia khác và thích có một diện mạo riêng, thường xảy
ra chuyện nhiều dân tộc có chung nguồn gốc ngôn ngữ, song họ lại trở nên
khá xa lạ với nhau, đến độ là không còn cách nào thống nhất được với nhau,
họ bèn không nói thứ ngôn ngữ đó theo cùng một cung cách nữa.
Cũng vào những thời kì đó, trong mỗi quốc gia lại phân chia thành nhiều
giai tầng ít gặp gỡ nhau và chẳng thể nào hoà lẫn được vào với nhau. Mỗi
giai tầng đó có những thói quen tinh thần riêng và được giữ gìn không hề
suy suyển, họ thường chấp nhận một số từ ngữ và thuật ngữ nhất định và lưu
truyền chúng như là di sản cho các thế hệ kế tiếp. Khi đó, bên trong một
ngôn ngữ đang sử dụng ở một quốc gia, lại có một thứ tiếng của người
nghèo và một thứ tiếng của người giàu, một thứ tiếng bình dân và một thứ
tiếng quý tộc, một thứ tiếng nói bác học và một thứ tiếng nói thô lậu. Sự
chia rẽ trong nước càng sâu xa, những thanh chắn xã hội càng không thể
vượt qua, thì tình hình sẽ càng bộc lộ rõ ra như vậy. Tôi muốn đặt cược là,
giữa các giai tầng xã hội ở Ấn Độ ngôn ngữ phải khác nhau đến mức lạ kì,
và sự khác nhau giữa ngôn ngữ của một tiện dân (Paria – ND) với ngôn ngữ
một người ở đẳng cấp cao (Bà la môn hoặc Brahma) ở Ấn Độ cũng nhiều
như áo quần họ mặc vậy.
