ngu si. Khi mà lòng yêu những thú vui tinh thần vẫn còn năm mươi phần
trăm thô lậu bắt đầu thâm nhập vào một tầng lớp công dân, nó liền đẩy họ
ngay tới sân khấu. Sân khấu các quốc gia quý tộc trị bao giờ cũng đầy những
khán giả không thuộc tầng lớp quý tộc. Chỉ có ở sân khấu thì những người
tầng lớp trên mới hoà vào với tầng lớp giữa và tầng lớp dưới, và nếu như họ
vẫn không đồng tình với ý kiến đánh giá tác phẩm của những tầng lớp này,
thì ít ra họ cũng chịu để những tầng lớp này phát biểu ý kiến với họ. Chỉ ở
sân khấu thì những người uyên bác và những người có học mới cố công tỏ
ra có thị hiếu cao hơn thị hiếu của dân chúng và tự vệ để không bị thị hiếu
của dân chúng lôi cuốn họ. Đám người mua vé rẻ tiền dưới nhà lắm khi lại
“ra luật” cho đám người mua vé hạng lô
Thật khó cho giai cấp quý tộc khi họ phải để cho dân chúng tràn ngập nhà
hát, vì thế cho nên, một khi các nguyên tắc dân chủ đã thâm nhập vào luật
pháp và tập tục, khi các giai tầng được hoà vào nhau và khi trí tuệ cũng như
sản nghiệp cũng xích lại gần nhau, và khi các tầng lớp trên do bị mất quyền
thừa kế tài sản mà cũng mất đi cả quyền hành, truyền thống và những thú
vui chơi, thì việc dân chúng phải làm chủ nhà hát là điều dễ hiểu.
Như vậy là, những thị hiếu và bản năng tự nhiên về văn chương của nhân
dân các nước dân chủ sẽ được biểu hiện ra trước hết ở nhà hát và ta có thể
tiên đoán là nhân dân sẽ dùng bạo lực để xông vào đó. Đối với các văn bản
viết, luật lệ văn chương của giai cấp quý tộc rồi sẽ biến đổi dần dần và có
thể nói là biến đổi theo luật. Còn đối với sân khấu, các luật lệ đó sẽ bị lật
nhào vì những đám đông sôi sục.
Nền sân khấu làm nổi bật phần lớn các phẩm chất và hầu hết các tật xấu
cố hữu của nền văn học dân chủ.
Con người ở các quốc gia dân trị có kính trọng sự uyên bác nhưng là một
lòng kính trọng hạng tồi, và họ chẳng hề quan tâm đến những gì xưa kia
từng diễn ra ở Roma hoặc Athènes. Họ nghe những lời thiên hạ nói về chính
họ, và đó là điều họ đòi hỏi đối với bức tranh thực tại.
Vậy cho nên, khi các anh hùng và tập tục thời cổ đại được diễn nhiều lần
trên sân khấu, và cách diễn cũng chú trọng trung thành hết sức với truyền
