Tôi biết là chuyện này không làm những người cùng thời với tôi xúc
động. Họ cho rằng, chừng nào các công dân càng yếu thế hơn và bất lực
hơn, thì cần phải làm cách gì cho chính quyền khôn khéo hơn và chủ động
hơn, như thế xã hội có thể thực hiện được những gì các cá nhân không đủ
sức làm. Họ ngỡ là cứ như vậy là đáp ứng tất thảy. Song tôi tin là các vị đó
đã nhầm.
Một chính quyền có thể thay thế cho một vài trong số những hiệp hội lớn
nhất của Mĩ và bên trong Liên bang Hoa Kì đã có rất nhiều bang thử làm
điều đó. Nhưng liệu có chính quyền nào đủ sức thoả mãn số lượng nhiều đến
vô tận những doanh nghiệp nhỏ mà người Mĩ điều hành hoạt động hàng
ngày nhờ hiệp hội?
Ta dễ dàng dự đoán là đang tiến dần tới thời kì mà con người sẽ ngày
càng bớt lao động một thân một mình để sản xuất ra các đồ vật phổ thông và
cần thiết nhất cho cuộc sống. Nhiệm vụ của quyền lực xã hội sẽ gia tăng
không ngừng, và chính những nỗ lực của nó khiến cho quyền lực đó càng
ngày càng rộng lớn. Chính quyền càng làm thay các hiệp hội thì những con
người cá thể do đã mất đi cái ý tưởng kết hội sẽ càng đòi hỏi chính quyền tới
hỗ trợ: đó là những nguyên nhân và hệ quả không ngừng tự sinh ra nhau.
Cuối cùng liệu chính quyền công cộng có điều hành nổi toàn bộ nền sản xuất
mà một công dân riêng lẻ không sao làm nổi? Và nếu như vào lúc nào đó, do
hệ quả của sự chia triệt để đất đai, chia nhỏ đến kiệt cùng, đến độ là đất đai
chỉ có thể canh tác nhờ những hiệp hội nông dân, liệu khi đó người đứng
đầu chính quyền có rời bỏ vị trí người thuyền trưởng con tàu Nhà nước để đi
cầm cày?
Khi chính quyền của một quốc gia dân trị chiếm chỗ hoàn toàn của các
hiệp hội, thì đạo đức và trí tuệ của quốc gia ấy cũng không gặp hiểm nguy
nho nhỏ nào ngoại trừ việc giao thương và việc sản xuất của nó.
Tình cảm và tư tưởng chỉ có thể đổi mới, trái tim chỉ có thể rộng lớn thêm
và trí tuệ con người chỉ có thể phát triển mãi nhờ hành động tương hỗ giữa
con người với con người.
