Nếu có khi nào đôi trai gái lấy nhau theo cách đó mà mới đầu thì đau khổ
rồi sau đó thì phạm tội, thì không nên gán chuyện đó cho việc họ đã tự do
lựa chọn nhau, mà phải thấy nguyên nhân là do họ đã phải sống trong một
xã hội không cho phép họ có được một sự chọn lựa như vậy.
Vả chăng ta cũng không nên quên rằng, chính cái nỗ lực đã thô bạo lôi
tuột một con người ra khỏi một sai lầm chung, thì bao giờ cũng lại làm cho
anh ta hết lí trí. Không nên quên rằng, muốn tuyên bố chiến tranh, dù là
chiến tranh chính đáng, chống lại các tư tưởng của thời đại mình và của đất
nước mình, thì mình cũng phải có cái đầu óc hung bạo và phiêu lưu, và
những con người có tính cách như thế, dù có đi ngả nào thì cũng hiếm khi có
được hạnh phúc và đức hạnh. Nhân thể xin nói qua, đó chính là nguyên nhân
vì sao trong các cuộc cách mạng tất yếu nhất và thánh thiện nhất, ta thường
rất ít bắt gặp những nhà cách mạng ôn hoà và lương thiện.
Khi mà trong thời kì quý tộc trị có một ai đó ngẫu nhiên quyết định rằng
trong chuyện lấy vợ mình chẳng tham khảo ý kiến bất cứ ai ngoại trừ ý kiến
riêng của mình và cái thị hiếu của mình, và do đó khi cảnh tập tục lộn xộn
và cuộc sống khốn cùng sớm nhảy vào cuộc sống gia đình ông ta, thì ta cũng
chớ có ngạc nhiên về chuyện đó. Thế nhưng khi cung cách hành xử đó lại
theo khuôn khổ tự nhiên bình thường của sự vật, lại được trạng thái xã hội
tạo thuận lợi cho, lại được thế lực mẹ cha sẵn sàng cho phép cũng như được
công luận biết đến mà ủng hộ, ta vẫn không thể không hoài nghi cảnh gia
đình êm ấm và tình chung thuỷ vợ chồng của những gia đình thành lập kiểu
đó, mà nghĩ rằng chúng lại lớn hơn và được bảo vệ tốt hơn.
Hầu hết đàn ông trong các nước dân chủ đều đi theo nghiệp chính trị hoặc
theo một nghề nghiệp hẳn hoi, và mặt khác, gia sản bé nhỏ ở các nước đó
buộc người đàn bà ngày ngày phải thu mình bên trong nhà mình đặng tự tay
mình cai quản thật sát sao từng chi tiết của công việc nội bộ gia đình.
Bấy nhiêu lao động cụ thể và bó buộc đó đều trở thành chừng nấy thanh
chắn tự nhiên ngăn cách đôi bên giới tính, khiến cho những đòi hỏi của một
nửa bên này thì hiếm đi và bớt mạnh mẽ đi, còn sự kháng cự của một nửa
bên kia thì dễ dàng hơn.
