năm đó. Bình đẳng đem lại cho mỗi người cái khả năng đạt tới mọi điều, lại
ngăn cản con người trưởng thành nhanh.
Trong một xã hội dân chủ, cũng như trong mọi xã hội khác, chỉ có một số
lượng nhất định tài sản lớn cho con người tạo dựng và khi các nghề nghiệp
hướng tới những tài sản đó được mở rộng cửa đón mọi công dân, không
phân biệt gì hết, thì tốc độ tiến bộ của tất cả mọi người đều phải chậm lại.
Do chỗ các ứng viên đều trứng gà trứng vịt như nhau, và đó là khó khăn khi
phải chọn lựa giữa họ với nhau mà không được vi phạm nguyên tắc bình
đẳng bình quyền, cái bộ luật tối thượng của các xã hội dân chủ, thì tư tưởng
đầu tiên xuất hiện trong đầu óc con người là làm sao cho mọi công dân cùng
đi đều bước và đem tất cả bọn họ ra thử thách.
Vậy là khi con người càng trở nên giống nhau nhiều hơn, và chừng nào
nguyên tắc bình đẳng bình quyền thâm nhập êm ả hơn nữa và sâu xa hơn
nữa vào các thiết chế và tập tục, khi đó các quy tắc thăng tiến trở nên cứng
nhắc hơn, sự thăng tiến chậm hơn; khi đó, khó khăn trong chuyện thành đạt
gia tăng theo tỉ lệ với tầm vóc to lớn của tham vọng.
Do hằn thù với các đặc quyền và do lúng túng trong lựa chọn, người ta đi
tới chỗ bó buộc mọi người, bất kể tầm vóc họ tới đâu, phải đi qua cùng một
lỗ rây, và bắt buộc tất cả mọi người thực hành cả loạt vô số “bài tập” khởi
động, và trải qua ngần ấy thứ bó buộc thì tuổi trẻ của họ mất đi và trí tưởng
tượng của họ tắt ngấm. Đến độ là họ tuyệt vọng không cho là mình còn có
khi nào đủ khả năng hưởng thụ đầy đủ những thứ tốt đẹp đang nhìn thấy
trước mắt kia, và khi cuối cùng họ có thể làm được những điều lớn lao lạ
lùng, khi ấy họ đã mất hết hứng thú rồi.
Tại Trung Hoa là nơi quyền bình đẳng rất lớn và rất xưa, một con người
chỉ có thể chuyển từ một chức công vụ này qua chức khác sau khi trải qua
một kì thi. Thử thách này bắt gặp trên mỗi bước đi nghề nghiệp, và họ sớm
có thói quen suy nghĩ như thế, đến độ là tôi nhớ mình có đọc một cuốn tiểu
thuyết Trung Hoa, trong truyện có nhân vật chính sau khi đã trải qua đủ mọi
thăng trầm còn phải trải qua một cuộc thi cuối cùng để đoạt được trái tim
