việc làm cách gì cho những con người trong các xã hội dân chủ lắng nghe ta
nói một khi ta chẳng khiến được họ tự lên tiếng. Họ không nghe những điều
từ cửa miệng người khác, bởi vì lúc nào họ cũng vô cùng bận bịu vì những
chuyện đang làm.
Thật vậy, ta ít khi gặp những con người vô công rồi nghề trong các quốc
gia dân chủ. Cuộc sống ở đó diễn ra giữa sự vận động và tiếng ồn, và con
người ở đó lúc nào cũng náo hoạt đến độ họ chẳng còn bao nhiêu thời giờ để
suy tư. Điều tôi muốn nói ra hơn cả, đó là không những bận rộn, họ còn đam
mê với những điều họ đang bận rộn. Họ không ngừng hoạt động, và mỗi
hành động ấy lại cuốn hút tâm hồn họ, cái ngọn lửa họ đem đốt cháy trong
công việc ngăn cản họ tự bốc cháy vì các tư tưởng.
Tôi nghĩ rằng, thật chẳng dễ dàng gì cái việc kích thích lòng nhiệt tình của
những người dân chủ đối với một học thuyết nào đó mà học thuyết này lại
không có quan hệ hiển thị, trực tiếp và không có trung gian với công việc cụ
thể hàng ngày của họ. Những con người như thế chẳng khi nào chịu từ bỏ dễ
dàng những niềm tin họ đã có. Vì chính sự nhiệt thành là cái làm cho tinh
thần con người bị hất ra khỏi những con đường mòn và tạo ra các cuộc đại
cách mạng trí tuệ cũng như các cuộc đại cách mạng chính trị.
Vì thế mà những người dân chủ vừa không có thời giờ rảnh và cũng
chẳng có thích thú gì với việc tìm kiếm những quan niệm mới mẻ. Ngay cả
khi họ hoài nghi những quan niệm đang có trong đầu thì họ vẫn cứ duy trì
chúng, bởi vì để thay đổi được chúng thì cần quá nhiều thời giờ và quá nhiều
việc phải xét suy; họ duy trì những quan niệm đó không phải vì chúng là
những quan niệm chắc đúng, mà đó là những quan niệm đã được xác lập
vững chãi.
Cũng còn có những lí do khác nữa, và là những lí do mạnh mẽ hơn nữa,
chống đối lại không để dễ dàng xảy ra một sự đổi thay to lớn các học thuyết
mà người dân các chế độ dân chủ đang theo. Lí do đó đã được tôi nói ra
ngay từ khi mở đầu sách này.
Nếu như các ảnh hưởng cá nhân bị yếu và gần như bằng không trong lòng
cái khối người giống nhau, thì cái quyền lực của đám đông quần chúng tác
