rơi xuống hàng cuối các viên chức công vụ. Người ta ít coi trọng họ và
người ta không còn thông cảm được với họ nữa. Sẽ xảy ra điều trái ngược
với những gì được chứng kiến dưới thời quý tộc trị. Những người gia nhập
quân đội sẽ không còn là những công dân chủ chốt nữa, mà là những công
dân kém giá trị hơn. Người ta chỉ còn lao vào tìm tham vọng trong binh
nghiệp một khi chẳng còn con đường nào khác cho tham vọng của mình.
Điều này tạo thành cái vòng luẩn quẩn đã vào thì khó mà ra được. Giới tinh
hoa trong nhân dân tránh đi vào binh nghiệp, vì nghề này không được vinh
danh; và nó chẳng được mọi người vinh danh bởi vì giới tinh hoa không đặt
chân vào đó nữa.
Vậy là ta chẳng nên ngạc nhiên nếu thấy quân đội của các nền dân chủ
thường khi lại tỏ ra âu lo, hay la lối và ít thoả mãn với thân phận mình, mặc
dù điều kiện vật chất trong quân đội này bao giờ cũng dễ chịu hơn nhiều và
kỉ luật bớt nghiêm ngặt hơn bất kì quân đội nơi nào khác. Người lính cảm
thấy mình ở vào vị trí thấp hơn, và lòng tự hào bị xúc phạm dẫn anh ta tới
chỗ thích chiến tranh, là cái lúc anh ta trở nên cần thiết, hoặc là thích các
cuộc cách mạng, là cái lúc anh ta hi vọng với vũ khí trong tay thì có thể có
được ảnh hưởng chính trị và sự nể trọng cá nhân, là cái anh ta vẫn không
được thiên hạ thừa nhận.
Cấu tạo của quân đội các quốc gia dân chủ lại càng khiến cho nguy cơ này
thêm đáng sợ.
Trong xã hội dân chủ, hầu hết các công dân đều có tài sản sở hữu cần
được bảo vệ; nhưng nói chung quân đội dân chủ lại do những người vô sản
cầm quyền chỉ huy. Phần lớn bọn họ ít có gì để mất khi bùng nổ những lộn
xộn dân sự. Lẽ tự nhiên là khối đông nhân dân lo sợ chuyện lộn xộn đó, sợ
rất nhiều so với thời kì quý tộc trị; song các tướng lĩnh quân sự lại ít sợ
những điều đó.
Hơn nữa, như tôi đã nói, do chỗ ở các quốc gia dân chủ những công dân
loại giàu nhất, giỏi giang nhất, có nhiều khả năng nhất, đều chẳng chịu đi
theo binh nghiệp, nên cuối cùng nói chung quân đội thành ra như là một
quốc gia nhỏ tách biệt, trong cái nước này trí tuệ thì ít phổ cập còn thói quen
