thì làm. Tự do như thế là kẻ thù của mọi quyền uy. Tự do như thế không
chịu theo nổi một lệ luật nào. Tự do mà như thế thì chúng ta phải nằm dưới
chính bản thân chúng ta. Đó là kẻ thù của chân lí và hoà bình, và Chúa Trời
chắc là cũng chống lại thứ tự do ấy! Nhưng có một thứ tự do dân sự và đạo
lí có sức mạnh trong sự đoàn kết và sứ mệnh của quyền lực là phải bảo vệ
cho cái tự do ấy. Đó là cái tự do làm mọi thứ gì là công minh và tốt đẹp mà
không phải sợ hãi gì. Cái nền tự do thiêng liêng đó, chúng ta phải bảo vệ nó
chống lại mọi ngẫu nhiên và nếu cần thì đem mạng sống chúng ta ra mà che
chở nó
.”
Tôi đã nói khá đủ để làm sáng tỏ tính chất nền văn minh người Mĩ gốc
Anh. Đó là sản phẩm (và cái điểm xuất phát này ta cần luôn luôn nhớ đến)
của hai yếu tố hoàn toàn khác biệt, cái mà ở nơi khác chúng vẫn thường giao
tranh với nhau, nhưng ở nước Mĩ chúng lại gần như nhập cái nọ vào với cái
kia và kết hợp với nhau đến độ tuyệt vời. Tôi muốn nói, đó là tinh thần tôn
giáo và tinh thần tự do.
Những người gây dựng nên New England đều cùng lúc là những kẻ tôn
giáo phân liệt đầy nhiệt tình và là những kẻ cách tân đầy nhiệt huyết. Khi bị
kìm chân trong những mối dây trói hẹp hòi của những niềm tin tôn giáo nhất
định, họ được thoát khỏi mọi định kiến chính trị.
Từ đó mà có hai khuynh hướng khác nhau, nhưng không trái ngược nhau,
mà ta dễ dàng tìm thấy dấu vết chúng ở khắp nơi, trong tập tục cũng như
trong luật pháp.
Có những con người vì một quan điểm tôn giáo mà hi sinh bè bạn, gia
đình và tổ quốc. Ta có thể coi như họ bị cuốn hút vào việc đeo đuổi cái tài
sản tinh thần mà họ tới để mua bằng cái giá thật cao. Song ta cũng thường
thấy những con người đó bằng một lòng nhiệt thành gần như nhau đi tìm
những tài sản vật chất và những thú vui đạo lí: trời cao ở một thế giới khác,
hạnh phúc vật chất và tự do ở thế giới nơi đây.
Trong tay những con người đó, các nguyên lí chính trị, luật pháp và các
thiết chế của con người dường như là những sự vật có thể dát mỏng ra được,
những thứ có thể thay đổi và kết hợp tuỳ theo ý thích của con người.
