người Aryan cũng giống vậy. Bạn sẽ thấy người Aryans tin vào nhiều vị
thần là những hiện tượng thiên nhiên được nhân cách hóa. Chẳng hạn
chúng ta thấy Thần Indra là Thần Sấm Chớp tượng trưng cho sức mạnh,
Agni là Thần Lửa, và Varuna là Thần Nước. Chúng ta thấy tôn giáo được
hình thành mà vị thầy tu là bộ mặt quan trọng nhất, trong khi đó với nền
Văn Minh Thung Lũng Indus vị ẩn sĩ lại là bộ mặt quan trọng nhất. Trong
Văn Minh Thung Lũng Indus, việc từ bỏ thế tục là một đời sống đạo hạnh
lý tưởng, trong khi tôn giáo của người Aryans lý tưởng là giữ nhà.
Với nền Văn Minh Thung Lũng Indus, người dân không cần đến con
cái nối dõi, trong khi với tôn giáo của người Aryans, có con cái là điều tốt
nhất. Trong khi nền Văn Minh Thung Lũng Indus thực hành thiền định thì
người Aryans thực hành việc hy sinh (sinh vật) trong tôn giáo - việc hy sinh
(sinh vật) là một đường lối quan trọng để truyền cảm với các vị thần, để ăn
mừng chiến thắng, để có con, để được lên thiên đàng. Trong khi nền Văn
Minh Thung Lũng Indus tin vào Nghiệp và Tái Sinh thì nền Văn Minh
Aryans không quan niệm gì về tái sinh cả. Với nền Văn Minh Thung Lũng
Indus, chúng ta có khái niệm tinh thần trách nhiệm qua hàng loạt kiếp sống,
nhưng trong nền Văn Minh Aryans không có quan niệm này. Cho nên lý
tưởng cao nhất là trung thành, và đức hạnh này đóng góp vào sức mạnh của
cộng đồng. Cuối cùng trong nền Văn Minh Thung Lũng Indus, giải thoát là
mục tiêu của đời sống đạo lý thì trong nền Văn Minh Aryans lên thiên đàng
là mục tiêu của đời sống tôn giáo. Về ý kiến thiên đàng, đối với họ thiên
đàng được rập khuôn theo một đời sống toàn bích ngay trong cõi đời này.
Rất khó tìm thái độ đối lập của hai tôn giáo.Cho nên nếu chúng ta muốn
tổng kết những dị biệt về tôn giáo của hai nền văn minh này, chúng ta có
thể nói rằng tôn giáo của nền Văn Minh Thung Lũng Indus đề cao về từ bỏ
thế tục, thiền định, tái sinh, nghiệp, mục tiêu giải thoát; ngược lại tôn giáo
của nền Văn Minh Aryans nhấn mạnh đời sống thực tại, hạnh phúc vật
chất, của cải, quyền thế, danh lợi và hy sinh là những đường lối để tiến tới
các mục tiêu này. Thực là khó có thể tìm ra được một loại tính chất đối lập
về thái độ tôn giáo nào rõ hơn như vậy. Hơn nữa, có hai thành phần quan
trọng của tôn giáo Aryans mà chúng ta phải nhớ là vấn đề giai cấp nghĩa là
