Nói rộng ra trong đạo Phật, chân lý Khổ được chia ra làm hai loại: vật
chất và tinh thần. Những cái khổ về vật chất là những cái khổ sinh, già,
bệnh và chết. Trước đây chúng tôi có nói đến Ðức Phật gặp ba cảnh bệnh,
già và chết khi Ngài nhìn thấy một người bệnh, một người già và một xác
chết. Chúng ta còn thấy cái khổ thứ tư là cái khổ sinh. Sinh khổ là cái đau
đớn vật chất mà hài nhi phải chịu đúng, và sinh tạo những đau đớn khác.
Sinh là cửa ngâ dẫn đến nhiều đau khổ theo sau không tránh được về bệnh
tật, già nua và chết. Bất cứ ai cũng phải chịu đau đớn vì bệnh tật, già nua và
chết. Hầu hết chúng ta đều đã đau đớn vì bệnh, và chúng ta cũng thấy bạn
bè và người thân của chúng ta đau đớn về bệnh như vậy. Tất cả chúng ta
đều nhận thấy cái khổ của tuổi già, bất lúc, không hoạt động được và đãng
trí. Chúng ta đã nhận thấy cái khổ của chết, sự đau đớn, và sợ hãi mà người
chết phải chịu đúng. Tất cả những cái khổ đó là một phần không tránh khỏi
của cuộc đời. Dù đời sống có hạnh phúc đến đâu đi nữa, những cái khổ về
sinh, già, bệnh, chết tuyệt đối không tránh được.
Ngoài những cái khổ về vật chất, còn có những cái khổ về tinh thần.
Khổ vì phải chia ly với những người thân, khổ vì người thân chết, khổ vì
người thân phải ra đi hay vì chúng ta phải xa lìa họ. Rồi khổ vì phải gặp các
người mà ta ghét hay những người ghét chúng ta. Có cái khổ trong những
hình thức nhẹ nhàng, chẳng hạn một đồng nghiệp tại sở đối lập với chúng
ta, chúng ta e ngại khi đi làm vì lẽ chúng ta biết người đó sẽ tìm lỗi nơi
chúng ta. Có những hình thức ghê gớm hơn như hành hạ, tra tấn, vân vân...
Cuối cùng khổ vì cầu bất đắc, khổ khi chúng ta không đạt điều mong muốn,
khi không có công ăn việc làm, khi không đạt được địa vị thèm khát, khi
không thắng lướt được việc này hay người nọ. Những cái khổ về vật chất
và tinh thần như chỉ đan chằng chịt trên mảnh vải của cuộc sống chúng ta.
Nhưng thế nào là hạnh phúc? Ðời có hạnh phúc hay niềm vui không? Lẽ dĩ
nhiên là có. Nhưng lạc thú và hạnh phúc mà chúng ta có trong đời sống
không lâu bền. Chúng ta thụ hưởng những giây phút vui vẻ, chúng ta vui có
người yêu kề bên, chúng ta yêu thích tuổi trẻ, nhưng tất cả những hình thức
của hạnh phúc đó không trường cửu lâu bền. Không chóng thì chầy, chúng
ta cũng phải chịu khổ đau.
