ngữ phân biệt người và vật. Cho nên nếu ta muốn xây dựng một xã hội
trong đó hòa hợp, phúc lợi, cảm thông và hợp tác là những mục tiêu phải
thực hiện, ta phải kiểm soát, trau giồi và sử dụng khả năng ngôn ngữ một
cách tích cực.
Tất cả những điều lệ của giới luật bao hàm sự tôn trọng được căn cứ
trên sự hiểu biết về bình đẳng và hỗ tương. Trong phạm vi ấy, Chánh Ngữ
bao hàm kính trọng sự thật, và kính trọng hạnh phúc của người khác. Nếu
ta phát ngôn với những tiêu chuẩn trên trong tâm, ta sẽ trau dồi Chánh Ngữ
và do đó chúng ta hoàn tất được sự hòa hợp lớn lao trong xã hội.
Theo truyền thống có bốn khía cạnh của Chánh Ngữ. Chánh Ngữ có
nghĩa là không nói dối, không nói xấu hay đâm thọc, tránh nói lời hung dù,
và tránh nói chuyện vô ích. Chắc một số quý vị còn nhớ lời Ðức Phật dạy
La Hầu La về sự quan trọng của sự không nói dối. Ngài lấy thí dụ của một
chậu nước. Chậu nước chỉ có một chút nước dưới đáy. Ngài nói: "Này La
Hầu La, con hãy nhìn thấy chậu chỉ còn chút nước ở dưới đáy. Kẻ nói dối
không biết hổ thẹn, đức hạnh của những kẻ đó rất nhỏ nhoi, và việc thoát
tục của kẻ đó rất nhỏ nhoi chẳng khác gì chút nước trong chậu". Ðức Phật
đổ nước đi rồi nói: "Những kẻ nói dối không biết hổ thẹn là những kẻ đã đổ
đức hạnh đi giống như nước mà ta vừa đổ đi." Rồi Ðức Phật đưa cho La
Hầu La xem chậu không còn nước và nói: "Ðiều đó cũng giống như chậu
trống rèng là đức hạnh, là sự từ bỏ thế tục của những kẻ có tật nói dối."
Trên đây Ngài dùng cái chậu để nói nói lên tầm quan trọng của sự nói
dối; nó liên quan mật thiết với việc thiện, với hạnh kiểm, và với cá tính của
một người. Chúng ta làm một đằng nói một nẻo, và sợ những hành động
xấu. Chúng ta tưởng rằng mình có thể nói dối để che đậy những hành động
xấu của mình. Cho nên nói dối mở đường cho tất cả những hành động bất
thiện. Nói lưỡi hai chiều gây chia rẽ. Nó tạo tranh chấp giữa bè bạn. Nó gây
đau khổ và bất hòa. Nếu ta không muốn bị bạn bè chia rẽ vì những lời đâm
thọc thì ta không nên thóc mách người khác. Cũng vậy ta không nên sỉ
nhục người khác bằng lời lẽ hung ác, mà phải dùng lời lẽ lịch sự với họ
cũng như mình muốn những lời êm đẹp này. Về những truyện thóc mách,
nếu không để ý đến, bạn đã khá lắm rồi. Những truyện thóc mách là những
