8
BÀI VII - HUỆ (TRÍ TUỆ)
T
rong bài nầy, chúng ta sẽ kết thúc việc nghiên cứu tổng quát về Bát
Chánh Ðạo. Trong hai bài trước, chúng ta đã nghiên cứu về Giới (Ðạo Ðức)
và Ðịnh (Phát triển tinh thần). Ngày hôm nay, chúng ta nói đến nhóm thứ
ba tức là nhóm Huệ (trí tuệ). Tại đây và trong thời gian qua, chúng ta có cơ
hội thảo luận về Tứ Diệu Ðế.
Theo thứ tự của Bát Chánh Ðạo, điều thứ nhất là Chánh Kiến và theo
sau là việc trau dồi đạo đức, mở mang tinh thần và nâng cao trí tuệ. Ta có
thể giải thích việc này giống như trèo núi. Khi ta trèo được lên đỉnh núi,
chúng ta nhìn thấy quang cảnh từ đỉnh núi, và từ đó ta thấy được hướng đi.
Theo ý nghĩa này, ngay khi chúng ta bắt đầu trèo núi, mắt chúng ta phải
nhìn lên đỉnh núi. Vì thế, Chánh Kiến rất cần thiết ngay khi ta bước vào Bát
Chánh Ðạo. Theo thực tế, chúng ta phải trèo từ bậc thấp nhất, rồi đến bậc
trung trước khi tới đỉnh, tức việc đạt được trí tuệ. Trong thực hành, trí tuệ
đến sau cùng khi ta hành trì Bát Chánh Ðạo.
Trí tuệ là sự hiểu biết Tứ Diệu Ðế, hay sự hiểu biết Lý Nhân Duyên,
vân vân... Trong ý nghĩa này, đạt trí tuệ là cốt để chuyển đổi từng sự kiện
có tính cách lý thuyết trong giáo pháp trở thành những sự kiện thực tế của
bản thân. Chúng ta đặc biệt chú trọng đến việc thay đổi sự hiểu biết từ vay
mượn trong sách vở thành kinh nghiệm sống thực sự. Và làm được như vậy
là phải qua quá trình trau dồi giới đức và đặc biệt là trau dồi phát triển định
tâm. Nói cách khác, ai ai cũng có thể đọc hiểu được sự giải thích về Tứ
Diệu Ðế, vân vân... trong sách vở nhưng điều đó không có nghĩa là đạt
được trí tuệ. Chính Ðức Phật đã dạy rằng vì không thấu hiểu Tứ Diệu Ðế và
Lý Nhân Duyên nên chúng ta phải trôi lăn trong vòng sinh tử. Khi dạy như
