hành động đó trổ quả hạnh phúc, người đó mới nhận thức được đó là hành
động thiện. Cho nên cần một thời gian lâu dài khi phán đoán hành động
thiện hay bất thiện. Nói đơn giản, hành động thiện mang niềm vui cho mình
và cho người khác, trong khi hành động bất thiện mang kết quả ngược lại,
đó là kết quả đau khổ cho chính mình và người khác.
Nói một cách cụ thể, những bất thiện nghiệp liên can đến ba cửa hay
phương tiện tạo tác là Thân, Khẩu, và Ý. Có ba bất thiện nghiệp của Thân,
bốn bất thiện nghiệp của Khẩu, và ba bất thiện nghiệp của Ý cần phải diệt.
Ba bất thiện nghiệp của thân cần phải diệt là sát, đạo, dâm. Bốn bất thiện
nghiệp của khẩu cần phải diệt là nói dối, nói lưỡi hai chiều, nói lời hung ác,
nói lời thêu dệt. Ba bất thiện nghiệp của ý là tham, sân và si. Nếu tránh
được mười điều ác đó, chúng ta mới thoát được hậu quả của chúng. Những
hành động bất thiện tạo đau khổ, vì quả của chúng. Quả của những hành
động bất thiện có nhiều hình thức. Quả chín của những hành động bất thiện
đưa đến tái sinh trong những cõi thấp, những cõi đau khổ như địa ngục, ngạ
quỷ và súc sinh. Nếu ác nghiệp đó chưa đủ để đọa vào những cõi thấp hơn,
kẻ tạo tội phải chịu khổ cực trong đời sống. Ðến đây chúng ta thấy rằng
gieo nhân nào hái quả nấy! Ví dụ kẻ giết người vì ác ý và sân hận sẽ bị đọa
vào địa ngục là nơi kẻ đó phải chịu đọa đầy vì sân hận và ác ý, và phải chết
đi sống lại nhiều lần. Nếu Nghiệp sát chưa đủ mạnh để khiến kẻ tạo tội phải
đọa địa ngục, kẻ đó phải chết yểu, xa lìa người thân, và sống trong sợ hãi.
Ở đây cũng vậy chúng ta thấy gieo nhân nào hái quả ấy. Giết người làm
đoản mạng người khác khiến họ phải xa lìa người thân, vân vân... phải
gánh chịu những hậu quả đó. Cũng vậy, trộm cắp là do các ô trược của
tham dục nẩy sinh, và kết quả tái sinh thành ngạ quỷ hoàn toàn ở trong tình
trạng cơ cực thiếu thốn. Nếu không tái sinh thành ngạ quỷ thì cũng sống
trong tình trạng nghèo đói, phải sống nhờ người khác, vân vân... Tà dâm
đem kết quả đau khổ triền miên, bất hạnh trong hôn nhân.
Ác nghiệp tạo ác quả tức là khổ đau, và thiện nghiệp tạo thiện quả tức
là hạnh phúc. Chúng ta có thể giải thích những hành động thiện bằng hai
cách. Một làm điều thiện và tránh các hành động bất thiện, tránh giết người,
trộm cuớp, tà dâm, vân vân... Hai là chúng ta hiểu biết hành động thiện một
