kiện chủ quan và khách quan quyết định nghiệp lúc. Ðiều này rất quan
trọng vì nó giúp chúng ta hiểu rõ nghiệp không chỉ đơn giản là vấn đề đen
hay trắng, tốt hay xấu. Nghiệp là một hành động và trách nhiệm tinh thần.
Những sự vận hành của luật Nghiệp Báo rất nhịp nhàng và quân bình theo
tương quan nhân quả và rất khăng khít với những yếu tố chủ động hay bị
động quyết định tính chất của Nghiệp. Nghiệp luật này xác quyết rằng quả
phải ngang bằng và tương tự với nhân của mỗi hành động.
Quả của Nghiệp có thể hiển lộ trong ngắn hạn hay dài hạn. Theo thói
quen, ta chia nghiệp thành ba loại mà tác động của chúng sẽ có hiệu quả
trong một thời gian nào đó. Nghiệp có quả trổ ngay trong đời sống hiện tại,
trong kiếp sau hay sau một vài kiếp. Khi nghiệp tác động ngay trong đời
sống hiện tại, chúng ta thấy nghiệp quả phát hiện trong một thời gian tương
đối ngắn. Loại này bất cứ ai trong chúng ta cũng chứng nghiệm được. Thí
dụ, một người không chịu học, một người ham mê thú vui có hại như rượu
chỗ và ma túy, và một người trộm cắp để thỏa mãn thói xấu đó, hiệu quả sẽ
đến ngay trong một thời gian ngắn. Những kẻ đó mất kế sinh nhai, mất tình
bằng hữu, mất sức khoẻ, vân vân... Chúng ta không nhìn thấy nghiệp quả
phát hiện sau một thời gian dài, nhưng Ðức Phật và các đệ tử lỗi lạc của
Ngài, với trí tuệ mở mang trực tiếp thấy được các nghiệp quả phát hiện sau
một thời gian dài. Chẳng hạn, khi Ngài Mục Kiền Liên bị côn đồ đánh chết,
Ðức Phật nói rằng sở dĩ có biến cố này là vì trong tiền kiếp Ngài Mục Kiền
Liên đã đem cha mẹ già vào trong rừng giết chết, và phao tin là cha mẹ
Ngài bị côn đồ giết chết. Quả của nghiệp bất thiện này từ nhiều kiếp trước
chỉ trổ sinh trong kiếp sau cùng. Khi chết, chúng ta phải để lại mọi thứ như
tài sản và các người thân yêu, nhưng nghiệp theo ta như bóng với hình.
Ðức Phật dạy rằng dù ở trên mặt đất hay ở trên trời không ai có thể tránh
được nghiệp. Cho nên khi hội đủ các điều kiện, tùy thuộc vào tâm và thân,
quả của nghiệp tự nó bộc phát giống như tùy vào một số điều kiện mà trái
soài trổ ra trên cây soài. Chúng ta có thể thấy cả đến trong thế giới thiên
nhiên, một số quả muốn trổ ra phải cần một thời gian lâu hơn một số quả
khác. Chẳng hạn, nếu chúng ta trồng hạt giống cây đu đủ, chúng ta sẽ có
trái đu đủ trong một thời gian ngắn hơn là trồng hạt cây sầu riêng. Cũng
