tích cực, nguyên nhân là bao dung. Về mặt tiêu cực, nguyên nhân là sân
hận, thèm muốn và ghen ghét.
Cõi thứ sáu, cõi của chư thiên là cõi sung sướng nhất trong sáu cõi. Do
kết quả của những hành động thiện, giữ giới, và thực hành thiền định,
chúng sinh tái sinh vào cảnh giới của chư thiên vui hưởng dục lạc và các
thú vui tinh thần, hay an lạc tùy theo tầng trời cao thấp. Tuy nhiên cảnh
giới của chư thiên chưa hẳn cũng là điều mong muốn vì hạnh phúc của các
chư thiên không trường cửu. Dù có vui hưởng đến mức độ nào đi nữa, khi
thiện nghiệp tích lóy đã hết, khi công đức và thiền lúc đã cạn, các chư thiên
cũng phải từ bỏ cõi trời và tái sinh vào một cảnh giới nào đó. Sau khi chết,
chư thiên đau khổ nhiều về tinh thần hơn là đau khổ về vật chất trong các
cảnh giới khác. Yếu tố tiêu cực liên can đến tái sinh trong cảnh giới chư
thiên là lòng kiêu mạn.
Như vậy, nơi đây quý vị nhìn thấy chúng ta có những nỗi khổ sở hay ô
trược liên can đến năm cõi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, A-tu-la và chư
thiên. Chúng là ác ý, tham dục, vô minh, ganh ghét và ngã mạn. Sinh vào
trong một những cõi như vậy là điều không ai muốn. Sinh trong ba cõi thấp
là điều không ai thích vì lý do rõ ràng là cái khổ triền miên, và cái ngu si tột
bực của chúng sinh ở trong các cõi đó. Cả đến sinh vào cảnh giới A-tu-la và
chư thiên cũng là điều không mong muốn, vì dầu có đạt được một mức độ
hạnh phúc và thế lúc nào đó, cuộc sống của A-tu-la và Chư Thiên vẫn
không vĩnh viễn. Ngoài ra vì vui hưởng những thỏa thích và dục lạc trong
những cõi đó, chúng sinh chẳng bao giờ nghĩ đến giải thoát sinh tử. Cho
nên người ta cho rằng trong sáu cõi đó, cõi may mắn, cơ hội, và tốt đẹp
nhất là cõi của loài người. Do đó chúng tôi nói về cõi của loài người vào
phần chót.
Cõi của loài người là cõi thuận lợi nhất trong sáu cõi vì lẽ là một con
người, ta có được động cơ thúc đẩy và cơ hội để thực hành Pháp và đạt giác
ngộ. Chúng ta có động cơ thúc đẩy và cơ hội vì những điều kiện đưa đến
việc tu tập hiện nay đang có. Trong cảnh giới của loài người, chúng ta có
hạnh phúc và đau khổ. Ðau khổ trong cảnh giới của loài người dầu kinh
khủng đến đâu, cũng chưa bằng cái khổ trong ba cõi ác. Hạnh phúc và thú
