Tục lệ ở làng này cho phép con người trở lại với tự nhiên tính trong một
thời gian ngắn dựa trên một thần tích kỳ quặc.
Trong lúc tắt đèn của đêm rã đám này, đạo đức đã phải lánh xa, và nam
nữ trong lúc này tha hồ tương thân. Phải chăng khi đặt ra tục lệ này, mặc
dầu đã dựa vào sự mê tín, mặc dầu đã tưởng tượng đặt ra vị thần linh với
thần tích kỳ quặc, các cụ cũng e dè đạo đức, nên việc cử hành những
việc bị đạo đức ngăn cấm đã phải thực hiện trong bóng tối. Dù sao tục lệ
này cũng đã thỏa mãn tự nhiên tính của con người và điều bị coi là dâm
ô trong đời sống hàng ngày đã được tha thứ trong lúc tắt đèn ngày rã
đám.
Theo lời truyền lại, năm nào làng La không thực hiện việc này trong xã
sẽ sinh ra lắm điều ngang trái, người vật chết chóc, mùa màng thất thu,
buôn bán thua lỗ v.v... Người làng La cũng biết tục làng mình đối với đạo
đức chẳng hay ho gì nên vẫn tìm cách giữ kín và nếu gặp ai hỏi thường
nói dối tục đó không còn nữa!
Tục tắt đèn không phải riêng ở làng La, mà còn ở nhiều làng khác nữa.
Làng Ngô Xá, huyện Võ Giàng tỉnh Bắc Ninh (Hà Bắc) cũng có tục kỳ lạ
này. Làng thờ một vị dâm thần. Hàng năm làng hai lần đình đám vào 11
tháng 3 và 18 tháng 9, dân làng gọi là Xuân tế và Thu tế: Trong cuộc tế
có hát ả đào thờ thần. Giữa lúc đang tế trai gái lấy pháo đốt lên, nghi lễ
được tạm ngưng, ả đào tạm nghỉ hát và bao nhiêu đèn nến trong đình đều
tắt phụt đi. Trong lúc tắt đèn này trai gái tha hồ đùa nghịch nhau. Đèn tắt
hàng khắc đồng hồ mới lại được thắp lên, cuộc tế lễ lại tiếp tục.
Ở làng Niệm Thượng, tục gọi là làng Ném huyện Võ Giàng, tỉnh Bắc
Ninh cũng có tục tắt đèn. Làng này thờ một vị thần, lúc sinh thời làm
nghề ăn cướp nên trong những ngày hội làng, mồng 5 và mồng 6 tháng
Giêng có rất nhiều tục kỳ lạ[2], ngoài tục tắt đèn cho trai gái đùa nghịch
với nhau.
Làng có hai Giáp. Đêm mồng 5 hai Giáp thổi xôi thi tại đình. Giáp nào
xong trước đổ xôi ra nong xong thì ra lệnh tắt hết nến trong đình đi, rồi
