Để ghi nhớ thời kỳ oanh liệt của Hai Bà Trưng, những làng có đền thờ
các vị danh tướng thời ấy đều có giữ lại tục đánh phết và nhiều làng
không thờ những danh thần ấy cũng có cái môn thú vị này.
Ngày xưa chơi phết toàn đàn bà con gái, nhưng về sau này dưới thời
Pháp thuộc, tại nhiều làng như các làng Bích Đại, Thượng Lạp... làng cắt
trai tráng đóng giả nữ binh để chơi phết trong ngày hội.
Chơi phết rất vui, đúng với Vui ra phết. Trong ngày hội, phết chơi ở
trước sân đình. Chính giữa sân phết, có một vòng tròn là nơi để quả phết
trước cuộc vui.
Quật bò
Đây là một cổ tục hết sức tàn bạo, nhưng cũng là một tục thật kỳ lạ. Tục
này xuất hiện tại làng Tích Sơn, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Yên, hàng
năm mở hội vào ngày mồng ba tháng Giêng.
Làng này thờ một ông thần ăn cướp bị giết chết. Tục Quật Bò như nhắc
lại tính hay gây sự của vị thần, và nhất là một điểm mê tín của hạng
người đi buôn không vốn.[1]
Quật bò không có nghĩa là cầm roi quật vào con bò, chính nghĩa là quật
cho người ta ngã nằm bò.
Làng Tích Sơn nằm ven quốc lộ Hà Nội đi Hà Giang, và hội Xuân được
tổ chức tại đình làng, nằm ngay bên hữu quốc lộ cách tỉnh lỵ Vĩnh Yên
độ mấy trăm thước.
Suốt buổi sáng hôm mồng bốn, dân làng làm lễ tại đình, và tổ chức các
trò vui ngay trước cửa đình. Và cũng ở nơi đây thực hiện cổ tục quật bò.
Trong lúc dân làng hành lễ, khách thập phương phải đứng ra hai bên khu
ruộng trước sân đình, không ai được đứng ở phía trước đình, nơi ngai
thần trông ra. Dân làng họ kiêng như vậy, cho rằng khi có người đứng ở
phía trước mặt ngai thần, Thành hoàng ngài sẽ giận nếu dân chúng
