42
Tìm hiểu phong tục Việt Nam qua Nếp cũ gia đình và Lễ - Tết – Hội hè
Tác giả: Toan Ánh – Nhà xuất bản Trẻ
Nhiều người khi thù hằn một kẻ nào, thường lấy tên của kẻ đó đặt cho
con, coi như vậy là một điều sỉ nhục cho kẻ thù.
Trong thôn xã, đã có xảy ra những trường hợp vì vô ý, có người đặt tên
con nhằm vào tên cha mẹ hoặc ông bà một người trong làng. Khi người
này biết, và hiểu rằng đó chỉ là một sự nhầm lẫn chứ không phải là một
sự cố ý, người này liền mang cau trầu bao chè tới để yêu cầu người kia
sửa lại tên con để tránh sự trùng danh với bề trên của mình.
Kiêng tên là một điều quan trọng của phong tục ta. Ta có câu Nhập môn
nhi vấn húy nghĩa là khi vào một nhà nào phải hỏi tên húy để biết mà
kiêng.
Người có con bắt đầu được kiêng tên. Kể từ khi có đứa nhỏ người ta
dùng tên nó để gọi cha mẹ nó, dù tên nó mới chỉ là một tên tạm như
tên Tí, tên Tẹo. Người ta gọi bố mẹ nó là bác Tí giai, bác Tí gái, cậu Tí,
mợ Tí, ông Tí, bà Tí, hoặc bác Tẹo giai, bác Tẹo gái, cậu Tẹo, mợ Tẹo, ông
Tẹo, bà Tẹo v.v...
Trong sự giao thiệp của giới thượng lưu, thường dùng họ để gọi thay
tên: Nguyễn Tiên sinh, Đào Tiên sinh, Đỗ Quý hữu, Ngô Ngân huynh,
Đặng Tôn Ông, bác Lê, bác Trần v.v...
Khi một người có chức tước, văn bằng, thì chức tước và văn bằng
được gọi thay tên: Ông Huyện Đặng, cụ Cử Vũ, ông Bát Vương, ông Hàn
Ngữ v.v...
Đối với những người có danh vọng tiếng tăm, để kính trọng, người ta
chỉ gọi tới tên làng: ông tú Vị Xuyên là Tú Xương, cụ Tam nguyên Yên
Đổ là cụ Nguyễn Khuyến, v.v...
Thường chỉ những người bạch đinh mới phải dùng đến tên để gọi,
bởi vậy tại các thôn xã người ta cố mua chân nhiêu, chạy chân xã để
được gọi là ông nhiêu, ông xã, bà xã thay tên của mình.
Những người giữ những chức vụ trong làng, trong tổng đều được gọi
bằng chức vụ. Theo tục lệ, con cháu tránh đọc tới tên cha mẹ ông bà và
tổ tiên, dân chúng kiêng tên các quan và tên vua chúa.
