184
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
người và vạn vật phải tiêu diệt. Đến hội thứ 12 là hội Hợi, tất cả mọi vật đã
tạo nên đất phải tan rã hoàn toàn để hòa với những vật lỏng trên trời thành
một khối gọi là hỗn độn hay hỗn mang. Trong nửa phần thứ hai của hội Hợi,
tức là 5.400 năm, đêm tối bao trùm vũ trụ cho đến ngày tận thế.
Một nguyên mới lại bắt đầu từ hội Tý. Ánh sáng bắt đầu dần dần tỏ rõ,
nhưng khối hỗn độn vẫn còn duy trì, cho hết nửa phần đầu của hội Tý trong
5.400 năm. Lúc này những phần nhẹ của khối hỗn độn dâng lên thành mặt
trời, mặt trăng và các vị sao. Hội Tý phải vượt qua nửa hội sau nữa, và trời sẽ
mở vào giờ Tý đầu tiên, như sách đã nói “Thiên khai ư Tý”.
Đến hội Sửu, đất thành hình bởi những vật cứng của khối hỗn độn, và
nước bắt đầu có bởi phần ẩm ướt, cùng với lửa tạo nên bởi phần nóng của
khối này. Vì vậy đất ở giờ Sửu, “Địa tịch ư Sửu”.
Rồi đến hội Dần. Trong nửa phần đầu, vạn vật trong đó có người ở giữa
trời đất bắt đầu có. Sách Nho do đó nói người sinh ra ở giờ Dần, “Nhân sinh
ư Dần”.
Lý và Khí.
Vũ trụ cùng mọi phần tử trong vũ trụ đều gồm hai yếu tố bất khả phân
tách là lý và khí.
Lý là nguyên tắc hoạt động của vũ trụ, thúc đẩy mọi vật biến hóa. Lý vô
hình, vô sắc, vô vị.
Khí là một khối hơi biến hóa theo lý, do đó khí có một thể, có một hình,
ngũ quan có thể nhận thấy được.
Lúc vũ trụ bắt đầu biến hóa gọi là Thái hòa, nghĩa là sự yên tĩnh cực độ,
kế đó do yếu tố lý thúc đẩy, mọi việc biến hóa bắt đầu và sự yên tĩnh cực độ
cùng với sự hư không cực độ, gọi là Thái hư, đều chịu biến chuyển do lý tạo
nên.
Thái cực
Thái cực chỉ yếu tố lý khi lý là nguyên nhân của mọi cuộc biến hóa vạn vật.
Theo Lễ ký thì “Thái cực hàm tam vi nhất”, nghĩa là Thái cực là ba trong một
vì Thái cực là nguyên tắc đưa đến chỗ duy nhất của tam tài là Trời, Đất và
Người.
Tất cả mọi vật trong vũ trụ, kể cả những điều rất trừu tượng như những
nỗi vui buồn cũng đều có thái cực. Thái cực ở trong mọi vật nhưng vẫn chỉ
có một, như chu Hi đời nhà Tống đã nói: Mặt trăng soi sáng ban đêm chỉ có
