186
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
Trời, Đất: Do sự biến hóa giao động liên tiếp của vật chất phát sinh ra sức
nóng và ánh sáng. Những phần tử tinh vi nhất bốc lên trời. Trời gồm: mặt
trời, mặt trăng, các tinh tú. Không trung cũng là một phần của bầu trời, chính
ở đây có sự trà trộn của ngũ hành để tạo nên nguyên tố căn bản của các vật.
Những phần tử cặn bã, lạnh lẽo, tối tăm đọng lại biến thành đất.
Trời với đất riêng biệt nhưng vẫn liên quan với nhau về phương diện động.
Trời hoàn thiện nhất nên Kinh Thư gọi trời là Thượng Thiên, trời cao, là Hiệu
Thiên, trời sáng, là Hoàng Thiên, là Thượng Đế...
Người ta coi Trời là đấng tối cao chỉ huy mọi vật trong vũ trụ.
Khí hóa: do sự giao hợp giữa Âm và Dương, Trời và Đất các động vật trong
đó có con Người được sinh ra, giống đực do trời, giống cái do đất. Việc sinh
sản đầu tiên này được gọi là Khí hóa. Sau đó các động vật giao hợp thẳng
với nhau để sinh tồn, việc sinh sản này là hình hóa.
Theo sách nho, người đầu tiên là ông Bàn cổ do trời đất sinh ra. Ông Bàn
cổ hiểu lẽ âm dương biến hóa đã làm chủ được Tam tài - Không sách nào
nói đến vợ ông Bàn cổ.
Vạn vật nhất thể: Qua các điều trên ta thấy rằng mọi vật, không phân biệt
vật nào đều có một nguồn chung, tất cả đều do nguyên tắc tương đối sinh
ra: Trời và đất là cha mẹ chung, loài người là anh em và các vật khác là bầu
bạn.
Nếu có sự dị biệt giữa người với người, giữa người với loài vật là do bởi
Khí, khí có bốn đặc điểm khác nhau:
Chính là ngay thẳng
Thiên là lệch lạc
Thông là hở, dễ thấm
Tắc là bít lối
Chính và Thông là những đặc điểm của loài người. Thiên và Tắc là những
đặc tính của cầm thú, thảo mộc, và Thông còn có thêm nhiều đặc tính khác
gây nên sự dị biệt giữa người với người, cũng như trong Thiên và Tắc cũng
có những đặc tính khác gây sự dị biệt giữa cầm thú, thảo mộc lẫn với nhau.
Về con người
Về vũ trụ, Nho giáo đã có quan niệm rõ rệt thì về nhân sinh cũng vậy. Nho
giáo cũng có một quan niệm riêng.
Bản thể con người
