190
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
Đức Khổng Tử tin rằng công phu giáo hóa sẽ làm thay đổi tư cách con
người, dù ở giữa thời phong kiến giai cấp quyền lợi phân tranh, nhưng hạng
người trí thức có nhiệm vụ giáo hóa phải đứng bên các quyền lợi giai cấp để
phụng sự cho chính nghĩa, cho lý tưởng làm người.
Cái tinh thần bất vụ lợi về giáo dục đã trở nên cái tinh thần truyền thống
ở khắp Á Đông. Lối thoát của Khổng giáo đối với xã hội giai cấp đấu tranh
không phải là tiêu diệt tất cả mọi giai cấp, việc này không thể có được bất
cứ ở đâu và ở giai đoạn nào. Khổng Nho đã có một biện pháp thích đáng để
giải quyết vấn đề này mà quan điểm quyền lợi đã bị bế tắc, biện pháp rất
thực tế là đạo đức hóa những hoạt động chính trị, bắt chính trị chỉ là phương
tiện để đi đến một xã hội có giáo hóa trong đó Tự thiên tử dĩ chí ư thứ nhân,
giai dĩ tu thân vi bản. Làm như vậy tức là trừ tận gốc các nọc độc của con rắn
độc này.
Cái căn bản luân lý của đạo đức hóa mọi tầng lớp theo Khổng giáo là căn
bản tam cương, ngũ thường.
Tam cương định rõ những tương quan giữa quân thần, phụ tử, phu phụ.
Ngũ thường gồm có nhân, lễ, nghĩa, trí, tín, là năm đức thường con người
cần phải có để cư xử với mọi người. Với căn bản luân lý này, khi đã thành
nhân, con người phải gắng tu thân, tề gia, trị quốc và bình thiên hạ. Còn đàn
bà phải biết tam tòng tứ đức.
Tất cả cái căn bản luân lý của Khổng giáo đều rút trong các sách gốc của
Nho học là Tứ Thư và Ngũ Kinh. Những sách này vừa là kinh điển của các
môn đồ đạo Nho vừa là những tác phẩm văn chương tối cổ của Trung Hoa.
Tứ thư
Tứ Thư gồm bốn cuốn sách Đại Học, Trung Dung, Luận Ngữ và Mạnh Tử.
Đại Học - Sách dạy cái đạo của người quân tử. Sách chia làm hai phần trên
là Kinh chép lời đức Khổng Tử, có một chương, phần dưới là Truyện, chép lời
giảng của Tăng Tử gồm 10 chương.
Cái đạo của người quân tử tóm tắt ở câu đầu sách: “Đại học chi đạo, tại
minh minh đức, tại tân dân, tại chí ư chí thiện”, nghĩa là cái đạo người theo
bậc đại học là cốt làm sáng cái đức sáng của mình, cốt cải hóa người dân,
cốt dừng lại ở cõi chí thiện. Người quân tử phải biết sửa mình, để lo dạy
người khác và lấy sự chí thiện làm cứu cánh. Bởi thế cho nên trước hết người
