72
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
cụ Đồ chiểu khi nhắc tới sự thờ phụng tổ tiên có mấy câu thơ sau:
Dầu đui mà giữ đạo nhà,
Còn hon sáng mắt ông cha không thờ!
Dầu đui mà khỏi danh nho,
Còn hon sáng mắt ăn do tanh rình!
THỪA KẾ HƯƠNG HỎA
Hương hỏa là việc thờ cúng cha mẹ, ông bà tổ tiên ở trong gia đình hoặc
đại gia tộc. Việc thờ cúng này rất quan trọng và rất phổ biến trong xã hội
Việt Nam. Nó vừa có tính cách phong tục, nhưng cũng vừa có tính cách bổn
phận con cháu đối với ông bà, tổ tiên, nhất là bậc con cái đối với cha mẹ.
Vấn đề này được bắt nguồn từ quan niệm có linh hồn, chết không phải là
hết, mà có nghĩa là đi sang thế giới khác tức là âm phủ, ở đó cũng có mọi sự
sinh hoạt như ở thế gian. Các nhà tôn giáo thì lại cho đó là địa ngục, một thế
giới giam cầm kiềm tỏa. Vì thế họ chủ trương giải thoát khỏi vòng tù tội đó
để đi đến một thế giới siêu nhiên và lý tưởng khác là thiên đường hay niết
bàn.
Kết hợp với quan niệm và nhìn nhận và vũ trụ đồng nhất thể, âm dương
có sự liên hệ mật thiết giữa linh hồn người chết cũng như mọi sự sinh hoạt
của họ đều tương quan với người sống. Người chết có thể che chở giúp đỡ
cho người sống về mọi mặt. Do đó sự tôn kính thờ phụng càng được phát
triển mạnh mẽ và phổ quát hơn.
Lẽ khác, với quan điểm nhân nghĩa của nho giáo, với thuyết nhân quả của
đạo phật càng kết hợp mật thiết và thịnh hành. Theo các quan niệm và lý
thuyết này thì mình ăn ở hiếu thảo với cha mẹ thì ngày sau con cái của mình
cũng ăn ở hiếu thảo với mình như vậy: ngược lại đối đãi với cha mẹ mà mình
bội bạc thì ngày sau con cái cũng bội bạc với mình. Hoặc giả hiện tại mình
làm những điều lành thì về sau con cái được mọi sự tốt đẹp (âm đức). ngược
lại ăn ở ác bạc thì về sau con cái suy đồi, hư hại. Hơn nữa, kiếp này mình lo
tu thân tích đức, ăn ở hiền lành thì kiếp sau sẽ gặt được kiếp sống an nhàn,
đẹp đẽ. Trái lại, hiện tại nếu như mình ăn ở độc ác thì kiếp sau sẽ bị đày ải
khổ cực (nhân quả). Do đó sự thờ cúng ông bà cha mẹ tổ tiên lại càng được
nghiêm trang và thận trọng.
