người kém tuổi như em, làm sáng tỏ nền đạo-đức, thày ở dưới suối vàng
cũng thỏa dạ ».
Nói mệt ông lại nghỉ, rồi ông lại nói. Tình thày trò thật là thâm trọng.
Trông thấy lũ học-trò ông cũng ham sống để dạy bảo thêm, nhưng sinh tử có
mệnh, ông chỉ đành theo định số.
Học-trò có người dơm-dớm lệ trước những lời ân-cần của thày. Không
lúc nào bằng lúc này, họ cảm thấy ông đồ thương họ lắm.
Nhưng rồi bọn học-trò cũng rút lui để thày nằm nghỉ. Và Khoan cũng
trở ra. Trong gian buồng mờ mờ tối chỉ còn ông đồ nằm một mình thở nhè
nhẹ trong một giấc ngủ không say.
Tiệp vẫn luôn luôn túc trực ở ngoài cửa buồng. Bà đồ tuy bận công việc
nhà nhưng lát lát lại vào thăm ông và hỏi Tiệp về bệnh-tình của ông.
Đến giờ uống thuốc, bà đồ và Tiệp vào đánh thức ông đồ dậy. Ông đồ
có vẻ mỏi-mệt hơn trước, không muốn uống nhưng nể vợ và thương con ông
lại cố uống cho hết bát thuốc.
Trong làng nhiều bạn-bè tới hỏi thăm, nhưng bà đồ và Vinh chỉ tiếp ở
nhà ngoài, trừ những người nào rất thân-mật bà đồ mới để vào buồng ông
đồ. Gặp lúc ông đồ ngủ mệt thì người đó cũng chỉ rón-rén đến cạnh rồi lại
lui ra.
Bệnh tình ông đồ ngày một trầm-trọng, không chút thuyên-giảm.
IV
Thuốc thang không chuyển, bệnh ông đồ càng nặng hơn cho đến một
buổi chiều. Ông cho gọi hết vợ con trong nhà lại để ông trối-trăng lời cuối
cùng. Lúc ấy ông thấy tỉnh vô cùng, không mơ hoảng li-bì như mọi ngày.
Ngọn đèn sắp tắt, vụt lên sáng tỏ, người ta sắp chết cũng trở nên sáng-suốt.
Bà đồ, vợ chồng Vinh, Tiệp, Mẫn và cả Khoan nữa đã có mặt đủ bên
giường ông đồ. Gian buồng mờ tối. Ông đồ bảo Tiệp mở cửa rộng cho sáng.
Ông nói : « Nằm mãi trong bóng tối người đâm mê sảng. Hôm nay thày tỉnh,
mở cửa cho thày nhìn thấy ánh-sáng ngoài trời lần cuối cùng ».
