“Kho lưu trữ của chúng tôi xin tùy ông sử dụng,” Thống đốc nói. “Tôi
có thể cho ông xem những bản viết tay rất hiếm, bản thảo nguyên gốc của
những tác phẩm vốn chỉ ra được với công chúng sau khi đã bị sàng qua lọc
lại bởi bốn năm Ủy ban kiểm duyệt và mỗi lần lại bị cắt, bị chỉnh sửa, bị pha
loãng, và cuối cùng xuất bản dưới dạng đã cắt xén, lọc sạch, không còn nhận
ra được nữa. Muốn đọc thực sự thì người ta phải tới đây, ông bạn thân mến
ạ.”
“Ông thì có đọc không?”
“Có phải ý ông là tôi có đọc ngoài nhiệm vụ chuyên môn hay không?
Có, tôi sẽ nói rằng mỗi cuốn sách, mỗi tài liệu, mỗi mẩu bằng chứng trong
kho lưu trữ này tôi đều đọc hai lần, hai lần đọc hoàn toàn khác nhau. Lần
đọc đầu tiên, hối hả, có tính tóm lược, là để biết tôi phải lưu vi phim vào tủ
hồ sơ nào, phải phân loại nó dưới tiêu đề nào. Thế rồi, tối đến (tối nào tôi
cũng ở đây, sau giờ làm việc chính thức: nơi này yên tĩnh, làm ta thư thái,
như ông thấy đó). Tôi duỗi mình trên đi văng, tôi nhét phim chụp một tác
phẩm hiếm nào đó, một hồ sơ mật nào đó vào máy đọc, và tôi tận hưởng sự
xa xỉ của việc nhấm nháp nó vì thú vui của riêng tôi.”
Arkadian Porphyrich bắt tréo đôi chân mang ủng, luồn một ngón tay
vào giữa cổ mình và chiếc cổ cồn của bộ đồng phục nặng trĩu những món
trang trí. Ông nói thêm, “Tôi không biết liệu ông có tin vào Tinh thần không,
thưa ông. Tôi thì tôi tin. Tôi tin ở cuộc đối thoại mà Tinh thần không ngừng
tiến hành với chính mình. Và tôi cảm thấy cuộc đối thoại này được hoàn
thành trọn vẹn thông qua cái nhìn của tôi khi tôi khảo sát những trang cấm
đó. Cảnh sát cũng là Tinh thần, Nhà nước mà tôi phụng sự, là Cơ quan Kiểm
duyệt, như các văn bản mà trên đó thẩm quyền của chúng tôi được thực thi.
Hơi thở của Tinh thần không đòi hỏi phải có công chúng đông đảo để tự
phát lộ mình; nó nảy lộc đâm chồi trong bóng tối, trong mối quan hệ mờ ám
thấm nhuần giữa sự bí mật của những kẻ mưu phạm và sự bí mật của Cảnh
sát. Để làm cho nó sống động thì sự đọc của tôi, vốn vô cảm nhưng luôn
luôn nhạy bén trước mỗi một hàm ý đúng luật và trái luật, cũng là đủ, trong
ánh sáng của ngọn đèn này, trong tòa nhà to rộng này với những phòng làm
