khoảnh khắc. Tôi không được sao nhãng nếu như không muốn bỏ sót một
vài manh mối quý báu. Mỗi khi bắt gặp một trong những cụm nghĩa đó là tôi
đều phải đào quanh để xem liệu quặng vàng này có kéo dài thành mạch hay
không. Chính vì vậy sự đọc của tôi không có chỗ kết: tôi đọc rồi đọc lại, mỗi
lần đều tìm kiếm sự xác nhận một phát kiến mới giữa những nếp gấp của các
câu.”
“Tôi cũng vậy, tôi thấy có nhu cầu đọc lại những cuốn sách mình đã
đọc,” một người đọc thứ ba nói, “nhưng mỗi lần đọc lại tôi đều như đang
đọc một cuốn sách mới, lần đầu tiên. Phải chăng là chính tôi mới thường
xuyên thay đổi và nhìn thấy những cái mới mà trước kia tôi không nhận
biết? Hay sự đọc là một cấu trúc tự nó mang lấy hình dạng, bằng cách lắp
ghép rất nhiều biến tố với nhau và do vậy là một thứ không thể lặp lại tới hai
lần theo cùng một mẫu hình? Mỗi lần cố làm sống lại cảm xúc của một lần
đọc trước, tôi đều nếm trải những ấn tượng khác không ngờ tới, còn những
ấn tượng trước đó thì không tìm lại được. Đôi lúc tôi thấy dường như giữa
lần đọc này với lần đọc sau có một sự thăng tiến: theo nghĩa là chẳng hạn
như dấn sâu hơn vào tinh thần của văn bản, hay là gia tăng sự gián cách
mang tính phê phán của tôi. Lúc khác thì, ngược lại, tôi như duy trì ký ức về
những lần đọc cùng một cuốn sách lần này tiếp lần kia, nồng nhiệt hay lãnh
đạm hay thù địch, rải ra trong thời gian mà không có một phối cảnh nào,
không có một sợi chỉ nào nối chúng lại với nhau. Kết luận tôi đi tới được là
thế này: đọc là một việc làm không đối tượng; hoặc đối tượng thực thụ của
nó là chính nó. Cuốn sách là một công cụ bổ trợ, hay thậm chí chỉ là cái cớ.”
Người đọc thứ tư cất tiếng, “Nếu các vị một mực khẳng định tính chất
chủ quan của sự đọc thì tôi đồng ý với các vị, nhưng không theo cái nghĩa ly
tâm mà các vị gán cho nó. Mỗi cuốn sách mới mà tôi đọc đều hóa ra là một
phần của cuốn sách tổng thể và hợp nhất vốn là tổng hòa các sự đọc của tôi.
Điều này không xảy ra nếu ta không nỗ lực ít nhiều: để tạo thành ra cuốn
sách chung ấy, từng cuốn sách riêng lẻ phải được chuyển hóa, nhập vào mối
liên hệ với những cuốn sách tôi đã đọc trước kia, trở thành hệ luận hoặc sự
phát triển hoặc sự bác bỏ hoặc phần chú giải hoặc văn bản tham chiếu của
