cứ ít dần đi. Một lần chúng tôi tìm thấy cái va-li nhỏ mà Anhêla Vicariô đã
nhờ người đến xin mẹ gửi tới đêm tân hôn, nhưng chúng tôi cũng không
thấy có gì quan trọng. Trong va–li đó chúng tôi thấy vài thứ lặt vặt như thể
những thứ dùng cho việc vệ sinh và trang điểm của phụ nữ, mà tôi chỉ biết
được công dụng thực của nó khi Anhêla Vicariô, nhiều năm sau, cắt nghĩa
cho tôi biết những thủ thuật ranh ma của mấy bà đỡ vườn đã dạy cô để lừa
chồng. Đó là vật riêng duy nhất mà Anhêla để lại nơi đã là phòng tân hôn
của cô trong năm tiếng đồng hồ.
Nhiều năm sau, khi tôi trở lại tìm những nhân chứng cuối cùng để viết
thiên truyện này, ngay đến cả tàn tro của niềm hạnh phúc của Dôlanđa, vợ
ông Xiúts, cũng không còn nữa. Mọi vật đều đã biến đi dần dần bất chấp sự
canh phòng nghiêm mật của đại tá Apôntê, kể cả chiếc tủ có sáu mặt gương
to bằng người mà những người thợ bực thầy ở Mômpốtx phải lắp ngay
trong buồng vì không cửa nào khiêng lọt. Mới đầu ông già goá Xiúts rất
khoái trá nghĩ rằng đó là bà vợ đã dùng phép mầu nhiệm sau khi chết về lấy
đi những đồ vật của bà để lại. Đại tá Apôntê chế riễu ông đã nghĩ lẩn thẩn,
nhưng một đêm ngài nảy ra ý làm lễ gọi hồn để làm sáng tỏ điều bí mật, và
linh hồn Dôlanđa, vợ ông Xiúts, đã khẳng định bằng những dấu tích của bà
rằng chính bà đã hiện về lấy lại cho ngôi sinh phần của bà những vật dụng
đã dùng trong cuộc đời hạnh phúc của bà. Ngôi nhà cứ thế vỡ vụn, tan từng
mảnh nhỏ và mất dần. Chiếc xe cưới trơ trọi, vô dụng ở trước cửa cuối
cùng chỉ còn bộ khung rỉ bởi nắng mưa. Rất nhiều năm không ai biết một tí
gì về chủ ngôi nhà nữa. Trong hồ sơ bản án có một lời khai của anh ta,
nhưng thật ngắn gọn và chiếu lệ, dường như thêm vào trong giây phút cuối
cùng cho xong một thủ tục không thể thiếu. Hai mươi ba năm sau tôi được
gặp anh ta một lần duy nhất, anh ta tiếp tôi vẻ hơi sỗ sàng và từ chối không
nói lên một điều, cho dù nhỏ nhất, có thể làm sáng tỏ một chút sự tham dự
của anh ta trong tấn thảm kịch này. Thực ra chính ngay cả cha mẹ anh cũng
không hiểu về anh nhiều hơn chúng tôi, cũng chẳng biết một chút gì về việc
