Santiagô Nasar làm cho công trình đẹp đẽ của ông dường như có lúc mất
phẩm chất vì thất vọng. Trong tờ đánh số bốn trăm mười sáu, có ghi nhận
xét như sau ở bên lề bằng chính chữ của ông viết bằng thứ mực đỏ của ông
dược sĩ: “Hãy cho tôi một dự kiến, tôi sẽ làm đảo lộn cả thế giới”. Bên dưới
lời giải thích quanh co đầy nản chí, vẫn bằng thứ mực đỏ như máu, ông vẽ
một quả tim có mũi tên xuyên qua. Theo ông, cũng như theo những người
bạn thật thân cận của Santiagô Nasar, tình cảm và thái độ của anh ta trong
những giờ phút cuối cùng là bằng chứng dứt khoát anh chẳng làm điều gì
nên tội.
Rõ ràng buổi sáng hôm bị giết Santiagô Nasar không hề có một phút ngờ
đến điều đó, dù anh hiểu rất rõ tầm quan trọng của sự nguyền rủa người ta
chĩa vào anh. Anh hiểu rõ tính chất giả đạo đức của những người cùng sống
quanh anh, lại cũng biết rõ bản chất đơn giản của hai anh em sinh đôi nhà
Vicariô chẳng thể chịu đựng được những lời riễu cợt. Chưa ai biết rõ về
Badađô San Rôman, nhưng Santiagô cũng biết kha khá để hiểu được rằng
dưới cái vỏ huênh hoang trải đời, con người anh ta vẫn lệ thuộc vào những
thành kiến cổ truyền không khác bất cứ một ai. Cho nên tính vô tư lự có ý
thức của anh dường như tiêu tán. Và đến giờ phút chót khi anh ta biết hai
anh em sinh đôi nhà Vicariô đương chờ để giết anh, phản ứng của anh
không phải là kinh hoàng, như người ta đã kể, mà đúng hơn phải nói là sự
lú lẫn thiếu phương kế của người vô tội.
Riêng tôi, tôi cho anh ta đã chết mà không hiểu tại sao mình chết. Sau
khi hứa với chị Margô sẽ đến nhà chúng tôi để ăn sáng, Cristô Bêđôda
khoác tay anh đi theo con đường bến tàu, cả hai trông thật thanh thản đến
độ khiến cho mọi người có những ảo tưởng sai lầm. Mêmê Lôsaisa kể: “Họ
rảo bước đi vui vẻ lắm, tôi đã cám ơn Chúa, nghĩ rằng vấn đề đó đã giải ổn
thoả rồi”. Không phải tất cả mọi người đều yêu mến Santiagô Nasar như
vậy. Pôlô Caridô, chủ xưởng điện cho rằng sự bình thản của anh ta đâu phải
ngây thơ, chẳng qua là trơ trẽn. Ông nói với tôi: “Anh ta tưởng tiền bạc của
