242
243
không phân biệt, không có quần, đàn bà có váy quây không gấp nếp”
(1)
,
hay thậm chí có thể truy lên đến thời Trần Hồ qua Trúc Lâm đại sĩ xuất
sơn đồ và bức Giao Chỉ quốc trong Tam tài đồ hội.
Ngoài kiểu áo giao lĩnh, cổ tròn thì các dạng áo tứ thân, váy đụp,
yếm và khố đều là những kiểu trang phục truyền thống, cố cựu đã hiện
diện từ thời Lý - Trần và tiếp tục được kế thừa vào thời Lê - Nguyễn.
Jerome Richard miêu tả người Việt Đàng Ngoài năm 1778, cho biết:
“Những người phụ nữ nói chung ăn mặc khá khiêm nhã. Họ mặc một
chiếc váy dài và một hoặc nhiều áo cùng kiểu như của nam giới nhưng
chúng ngắn hơn. Họ buộc quanh ngực một chiếc yếm là một mảnh vải
hoặc một mảnh lụa có hình trái tim, dùng để làm đẹp cho họ […] Những
người giàu hoặc có phẩm tước mặc đồ lót cực rộng và dài, áo ngủ có tay
hẹp và ngắn cùng kiểu với áo dài bên trong và bên ngoài của họ […] Quần
áo của dân Đàng Ngoài đa dạng về màu sắc. Thông thường nhất là màu
trắng. Có nghĩa là màu sắc tự nhiên của lụa hoặc của vải. Màu đen phù
hợp với những người được trọng vọng nhất.”
(2)
Thanh triều văn hiến
thông khảo cũng có ghi nhận tương tự: “Đàn ông đàn bà đều xõa tóc,
đi đất. Quần áo hoặc làm bằng vải hoặc làm bằng lụa, phần lớn dùng
sắc trắng. Đàn ông dùng vải thắt lưng, sau đó luồn xuống dưới mông
1. (Trung) An Nam truyện, An Nam tạp ký, An Nam du ký – An Nam tạp ký: 男女衣皆大領，無分別，無
裙庫。女有無摺圍裙
2. Lịch sử tự nhiên, dân sự và chính trị xứ Đàng Ngoài. Dẫn theo Tuyển tập tư liệu phương Tây. Tr.214-216.
Một số tranh chân dung thời Lê Trung Hưng. 1. Kiến trung hầu Trịnh Đình Kiên (1715 - 1786) (Nhà
thờ họ Trịnh tại Thành Công, Hà Nội); 2.Tham Tụng Nguyễn Quý Đức (1648 - 1720); 3. Thượng
thư Nguyễn Quý Kính (1693 - 1766) (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam); 4. Quốc Uy công Nguyễn
Phúc Thuần (1653 - 1675) (Nhà thờ Quốc Uy công tại làng Dạ Lê, huyện Hương Thủy, Huế).
Tranh thờ thế kỷ XVIII tại đình Ngoại, Thanh Liệt, Hà Nội. (Ảnh: TQĐ).
