268
269
vững bằng một sợi dây vàng xuyên qua. Mỗi lần đầu của nhà vua cử động
là mỗi lần viên đá này rung rung và sáng rực lên. Phần lớn các vị quan
đều mặc áo dài lụa có màu sắc khác nhau, thêu hình những con rồng, mũ
họ đội được trang trí bằng những bông hoa bằng vàng hoặc mạ vàng. Họ
đeo đai lưng, một vài người mặc áo dài rộng hơn màu hồng điều có khuy
móc bằng vàng và được trang trí mã não hồng đính vào cùng thứ kim
loại. Bề ngoài của họ nom thực sự đẹp mắt và dù còn thiếu rất nhiều vẻ uy
nghi, lộng lẫy như các hoàng thân phương Đông khác, khung cảnh vẫn
khiến ta có cảm giác một vị vua quyền lực được quần thần bao quanh
đang hiện diện.” Trang phục của binh lính thì “mười hai lính gác, mặc
đồ dạ màu xanh lơ, đội một thứ như là mũ cát
(casque: mũ bảo hiểm)
bọc giấy
sơn được trang trí bằng những bông hoa và những họa tiết bằng sắt trắng
sạm đen, giống trên chuôi kiếm và bao kiếm của họ.”
(1)
Đối với trang phục của vua Quang
Trung Nguyễn Huệ
(ở ngôi từ năm 1788
đến năm 1792)
, Thanh thực lục cho biết,
“loại đai thắt quốc vương nước ấy dùng
trong nước là đai nền đỏ, nay muốn gia
ban đai nền vàng để tỏ rõ sự biệt đãi”
(2)
,
đồng thời cho biết “Nguyễn Quang Bình
(chỉ người đóng giả vua Quang Trung sang nhà Thanh)
về nước, khi qua Quảng Đông, từng nói
thích Mãng bào nội địa vì vẻ hoa mỹ,
bình sinh chưa từng thấy bao giờ, liền
mua mấy tấm ở kinh đô, lại đặt mua
ở Hồ Bắc, Hán Khẩu đem về. Nay quốc
vương ấy lại gửi dạng thức sang, xin dệt
Mãng bào giao long, để làm trang phục triều hội”
(3)
Tưởng loại Mãng bào
Quang Trung yêu thích là dạng áo kiểu Mãn, Càn Long đã rất mừng,
nói “nếu quốc vương này quả có ý đó, trẫm ắt đặc biệt gia ơn, ban cho Lễ
phục. Không những ban cho mũ đính đá bảo thạch màu đỏ, áo Mã quái
1. Relation d’un voyage en Cochin-Chine en 1778. Tr.30 và 27.
2. (Trung) Thanh thực lục - Cao Tông thực lục - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyên văn: 惟該國王在國所繫之帶
係屬紅鞓，今欲加賞金黃鞓帶，以昭優異
3. (Trung) Thanh thực lục - Cao Tông thực lục - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyên văn: 阮光平等回國過粵時，
曾言愛內地蟒袍華美，為生平所未見，在京購買數件，又於湖北漢口置買帶回。今該國王復呈寄式
樣，請織交龍蟒袍，以為朝讌之服
Càn Long bát tuần vạn thọ khánh điển
đồ. (China: The Three Emperors 1662
- 1795).
thêu bốn rồng ổ, còn cho theo phục
sắc của A Ca, thưởng Mãng bào vàng
kim, để tỏ rõ sự biệt đãi”
(1)
, nhưng
vua quan nhà Thanh đều không
ngờ “dạng thức Mãng bào Nguyễn
Quang Bình gửi sang là dạng áo
cổ tròn theo quy chế Hán”
(2)
. Tuy
nhiên, xuất phát từ tình cảm đặc
biệt dành cho Quang Trung, Càn
Long không những không khiển
trách mà còn tự nhủ rằng: “Trẫm
biết tục nước ấy xưa nay theo quy
chế Hán, y phục đầu tóc đều không
thể thay đổi được”
(3)
Qua Càn Long bát tuần vạn thọ khánh điển đồ, có
thể thấy hình tượng vua Quang Trung giả xuất hiện trong tranh đội mũ
Xung Thiên đính trang sức bằng vàng ở trán mũ, mặc Long bào màu đỏ
thêu hoa văn rồng mây, sóng nước theo dạng thức bào phục thịnh hành
tại Trung Quốc và Việt Nam vào thế kỷ XVII, XVIII.
Tận mắt gặp gỡ sứ thần Tây Sơn và vị vua Quang Trung được đóng
thế, các sứ thần Triều Tiên có những miêu tả như sau:
Seo Ho Su (Từ Hạo Tu) cho biết: “Ban triều hạ ở điện Thái Hòa và
ban tế lễ ở đàn Tịch Nguyệt mới thấy cái gọi là Bản phục. (Bản phục)
thì quốc vương đầu chít Võng cân, đội Thất Lương Kim quan, mình mặc
Long bào màu đỏ, thắt đai bạch ngọc. Tụng thần
(bề tôi đi theo - TQĐ chú)
cũng chít Võng cân, đội mũ Ngũ Lương quan màu đen, mặc Mãng bào, về
màu sắc có kẻ mặc màu xanh, có kẻ mặc màu tía, thắt đai vàng, hoa văn
trên áo bào vằn vện quái lạ”
(4)
.
Yu Deok Gong (Liễu Đắc Cung) ghi nhận: “Vua tôi Quang Bình
1. (Trung) Thanh thực lục - Cao Tông thực lục - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyên văn: 該國王若果實有此意，
朕必格外加恩，錫之章服。不但照親王品級給予紅寶石帽頂、四團龍褂，並當如阿哥服色，賞給金
黃蟒袍，朋示優異
2. (Trung) Thanh thực lục - Cao Tông thực lục - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyên văn: 阮光平寄來蟒袍式樣，
系漢制圓領
3.
(Trung) Thanh thực lục - Cao Tông thực lục - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyên văn: 朕意其國俗向沿漢制，
衣服及蓄髮斷不可改
4. (Hàn) Yên hành ký. Nguyên văn: 太和殿賀班，夕月壇祭班，始見其所謂本服，則王頭匝網巾，戴
七梁金冠，身穿緋色龍袍，束白玉帶，從臣亦匝網巾，戴五梁烏帽，穿蟒袍而色或用青，或用紫，
束金帶，袍文駁雜詭怪
Mũ Ngũ lương Kim quan của Triều Tiên. (Bảo
tàng Cố cung Quốc lập Seoul).
