294
295
như không có sử liệu đề cập, ngoại trừ thông tin ghi lại trong tấm bia Đại
Việt Lam sơn Dụ lăng bi cho biết vua Lê hiến Tông mặc áo Cổn, đội mũ
Miện có dây hoằng màu đỏ son. Cổn Miện cũng là Lễ phục Tịch điền
của các vua triều hán – Đường, khác với quy chế Lễ phục Tịch điền thời
Tống – Minh là mũ Thông Thiên kết hợp với áo bào đỏ.
4. Quân phục
Vào thời vua Minh
Mạng, quân phục hay trang
phục nhà vua sử dụng khi
duyệt binh được quy định
là mũ võ Đại Long kết hợp
với hoàng bào hẹp tay có
Vân kiên liền cổ màu xanh
thẫm. Song với mô tả của
Hội điển, chúng ta cũng chỉ
biết “Mũ võ Đại Long được
làm bằng tơ lông vũ màu
đen, lót đoạn Bát ti bóng
màu vàng chính sắc, lan can kim tuyến của Tây dương, đính 4 hình rồng
vàng, 1 hình ngọn lửa, 2 hình rồng mây, 1 hình mây, mắt rồng khảm trân
châu, còn lại đều sức châu ngọc. Thùy anh dùng lan can kim tuyến của
Tây dương.”
(1)
Còn như hình dáng cụ thể của loại mũ này ra sao, hiện
chúng tôi chưa có tư liệu tranh ảnh để có thể xác thực. Riêng bào phục
kết hợp với mũ võ Đại Long, hiện vẫn còn hiện vật đối chiếu, về cơ bản
khớp với mô tả của Hội điển:
“Áo bào hẹp tay làm bằng sa mát bóng thuần chỉ màu vàng chính
sắc, thêu rồng mây, sóng nước, cổ đồ, bát bảo, lót trừu màu hoa xích thêu
mẫu đơn, bươm bướm. Viền gấm hạng nhất hoa sen thuần vàng màu
bảo lam, đều xâu chuỗi các hạt trân châu, san hô nhỏ. Vân kiên liền cổ
áo làm bằng đoạn Bát ti bóng màu thiên thanh, thêu rồng mây, sóng
nước, cổ đồ, bát bảo. Áo ngắn Mã quái hai chiếc, làm bằng tơ Bát ti màu
thâm, thêu hình rồng mây, sóng nước, hình con dơi, ngọn lửa. Thường
1. (Việt) Hội điển - Q.78. Tr.8. Nguyên văn: 閲兵奉御大龍武冠，製用黑色羽絲，裏正黃光素八絲緞，
西洋金綫欄杆，釘金龍形四、火焰一、龍雲二、雲樣一、龍眼嵌珍珠，餘竝飾珠玉，垂纓用西洋金
綫欄杆
ngọc nhỏ. Hai mặt áo và hai ống tay áo đều
xâu chuỗi các hạt châu ngọc làm thành hình
mỹ tự
(chỉ các chữ có nghĩa đẹp như Phúc, Thọ v.v)
. Cổ áo
lót đoạn Bát ti bóng màu vàng chính sắc thêu
hình rồng mây. Hai dải thùy lưu đều thêu
hình rồng mây. Thường dùng sa mát bóng
thuần chỉ màu hoa xích, thêu hình rồng ổ,
sóng nước, cổ đồ, bát bảo, cành hoa v.v. phía
dưới nối với hình hồi văn, liên đằng, lan can
màu hoa xích, gấm đoạn lót lụa màu đỏ, gấm
hạng nhất thêu hoa sen thuần vàng màu bảo
lam. Kế y làm bằng lụa sống. Bít tất có thân
làm bằng tơ Bát ti bóng màu bảo lam, ở giữa
là tơ Bát ti bóng màu tuyết bạch, phía dưới là
vải tây màu tuyết bạch dát thuần vàng, gấm
hạng nhất hoa sen xen lan can kim tuyến, lót
sa, trừu bóng màu đỏ. Hia giống hia Đại triều
(1)
.
Hội điển còn cho biết, khi
cày ruộng Tịch điền, “vua đội
mũ Cửu Long Đường Cân, Long
bào hẹp tay màu vàng, đai hia
giống như trang phục duyệt binh
(tức quân phục)
.”
(2)
Chúng tôi cho
rằng, trang phục thể hiện trong
bức ảnh chân dung vua Thành
Thái (mũ Cửu Long Đường Cân
kết hợp với áo bào hẹp tay, xẻ
bốn vạt, đai loan) chính là trang
phục các vua nhà nguyễn sử dụng trong ngày lễ Tịch điền. Trang phục
sử dụng khi cày ruộng Tịch điền của vua chúa Đại Việt trước đây hầu
1. (Việt) Hội điển - Q.78. Tr.3-4. Nguyên văn: 常朝冠用九龍唐巾。袍用正黃色純綫光素涼紗，裏本
色，繡大圓龍竝古圖、八寳、水波。龍眼各嵌玄珀，餘均串結細小珠玉粒。兩面兩袖串結珠玉作美
字。領子裏正黃光素八絲緞，繡龍雲樣，垂旒二竝繡龍雲。裳用花赤純綫光素涼紗織圓龍、水波竝
古圖、八寳、花枝等樣，下繼迴文、連藤、花赤欄杆錦緞。裏赤帛，緣寶藍純金蓮花一項錦。繼衣
生絹。襪身寶藍光素八絲，中間雪白光素八絲，下雪白洋布鑲金蓮花一項錦間金綫欄杆。裏赤素縐
紗。靴與大朝同
2. (Việt) Hội điển - Q.78. Tr.10. Nguyên văn: 耕耤奉御九龍唐巾黃色狹袖龍袍。其帶靴與閲兵同
Vua Khải Định đội mũ Triều
phục, song lại mặc áo bào
Thường phục.
Vua Thành Thái mặc lễ phục Tịch Điền và vua
Duy Tân mặc Thường phục.
Quân phục của vua triều Nguyễn hẹp tay, vân kiên liền
cổ. (Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Ảnh: Philippe Trương).
