98
99
Tống sử: Người nước Chăm không có tơ tằm, dùng vải Điệp trắng
quấn ngực, buông xuống chân, mặc áo hẹp tay, túm tóc thành búi, buông
lọn thừa ra sau […] Vua nước ấy búi tóc tọa kế ở sau đầu (chỉ kiểu búi
một lọn tóc ở phía sau, sau đó đẩy lên đỉnh đầu, dùng kẹp cố định lại, tóc
thừa buông ra phía sau), khoác áo Cát Bối, đội mũ sức hoa bằng vàng,
dùng dải anh lạc tết bằng bảy loại đá quý làm trang sức, vế đùi đều lộ cả,
đi dép da, không xỏ tất. Phụ nữ cũng búi tóc sau đầu, không cài trâm,
trang phục và cách chắp lạy như đàn ông […] Tống Hy Ninh năm thứ 9
(tức 1076)
, vua Chăm 36 tuổi, mặc áo thụng lớn may bằng gấm Đại thực
hoặc gấm Xuyên pháp, khoác bảy dải anh lạc bằng vàng, đội mũ vàng
sức bảy loại đá quý, đi giày da đỏ. Vua xuất cung liền có năm trăm người
theo hầu, mười phụ nữ bưng tráp vàng đựng trầu cau đi trước làm vui.
(1)
Ức Trai di tập: Người Chiêm lấy khăn che vế đùi, để lộ hình thể.
(2)
Doanh nhai thắng lãm tập: Vua Chiêm là người Tỏa Lý
(Tỏa Lý vốn là
vùng ven biển Coromandel, Ấn Độ. Tuy nhiên ở đây, cách nói người Tỏa Lý phiếm chỉ người Ấn Độ
nói chung)
, chuộng đạo Phật, đội mũ hình tam sơn đính hoa vàng lung linh,
phía trên mặc áo vải hoa phiên như dạng lụa thô Miên trừu, phía dưới
quấn khăn tơ màu sặc sỡ mấy vòng, đi chân đất cưỡi voi hoặc ngồi xe
nhỏ có hai con nghé kéo. Các quan đội mũ lá cỏ
(nguyên văn dùng từ “giao chương
diệp”. Khang Hy tự điển cho biết: giao là loại cỏ khô, chương là cỏ)
, cũng giống mũ của vua,
trang sức bằng vàng, (phía dưới quấn) khăn sặc sỡ […] (Chiêm Thành)
cho phép được mặc màu tía, riêng vua mặc đồ trắng, cấm mặc các màu
đen huyền, màu vàng, kẻ nào làm trái thì bị tội chết. Đàn ông tóc rối, đàn
bà búi tóc chuy kế ở phía sau, da dẻ đều ngăm đen, phía trên mặc áo ngắn
cộc tay, phía dưới cũng quấn vải sặc sỡ, đều là trang phục của đàn bà vậy
[…] Họ nhai trầu cau luôn miệng như tục của người Mân, Việt
(3)
.
1. (Trung) Tống sử - Q.489 - Liệt truyện 248 - Ngoại quốc ngũ - Chiêm Thành. Nguyên văn: 以白氎布纏
其胸，垂至於足，衣衫窄袖。撮髮為髻，散垂餘髾於其後[…]其王腦後髽髻，散披吉貝衣，戴金花
冠，七寶裝纓絡為飾，脛股皆露，躡革履，無襪。婦人亦腦後撮髻，無筓梳，其服及拜揖與男子同
[…]王年三十六嵗，著大食錦或川法錦大衫、七條金瓔珞，戴七寳裝成金冠，躡紅皮履，出則從者
五百人，十婦人執金柈合貯檳榔，導以樂
.
2. (Việt) Ức Trai di tập - Q.6 - Dư địa chí. Tr.31. Nguyên văn: 占人以巾蔽腿而露其形.
3. (Trung) Ký lục vựng biên - Q.63 - Doanh nhai thắng lãm tập - Chiêm Thành. Nguyên văn: 王乃鎖里
人也，尚釋教，頂三山金花玲瓏冠，上衣花番布若棉紬狀，下縈綵絲帨巾數匝，跣足跨象或乘小車
駕以二黃犢。其臣頂茭蔁葉冠，亦類王冠，飾以金，綵帨[…]許服紫，唯王白服，禁服玄黃，違者
死。男蓬頭，女椎髻于後，肌膚俱黑，上禿袖短衫，下亦縈綵布，皆女裝也。男女俱跣行[…]啖檳
榔不絕口如閩越俗
.
PHỤ LỤC 2
MộT SỐ gHI CHÉP Và HÌNH ẢNH LIÊN QUAN TỚI VŨ NHẠC
VIỆT NAM THỜI LÝ TRẦN
Toàn thư: Tháng 7, năm 1044, vua
(Lý Thái Tông)
đem quân vào
thành Phật Thệ bắt vợ cả, vợ lẽ của Sạ Đẩu và các cung nữ giỏi hát múa
khúc điệu Tây Thiên. Năm 1046,
(thời Lý Thái Tông)
dựng cung riêng cho các
cung nữ Chiêm Thành. Tháng 8, năm 1060,
(thời Lý Thái Tông)
phiên dịch
nhạc khúc và điệu đánh trống của Chiêm Thành, sai nhạc công ca hát.
Tháng 8, năm 1202,
(thời vua Lý Cao Tông)
Sai nhạc công chế khúc nhạc gọi
là nhạc Chiêm Thành, tiếng trong trẻo, ai oán buồn rầu, người nghe phải
chảy nước mắt. Tháng 10, mùa đông, năm 1268, thượng hoàng
(Trần Thái
Tông)
mặc áo bông trắng, Tĩnh Quốc múa điệu múa của người Hồ, thượng
hoàng cởi áo ban cho.
An Nam tức sự: (khoảng 1288-1293) Từng tổ chức yến tiệc tại điện Tập
Hiền, trai gái hát trò mỗi bên mười người, đều ngồi xuống đất, có các loại
đàn tỳ bà, tấu
(thanh trúc nhỏ, có thể là sáo?)
, đàn tranh, nhất huyền
(một dây, có
Một số hình tượng vũ công thời Lý Trần (Chùa Việt Nam, Điêu khắc cổ Việt Nam)
