chữ vào năm 1420, cùng dịp nhờ
Dư Đỉnh và Tăng Khải, những vị
quan văn hay chữ tốt trong viện
hàn lâm thời Vĩnh Lạc.
Về tác giả của Trúc Lâm đại
sĩ xuất sơn đồ, dòng lạc khoản cuối
bức tranh cho biết, đây là họa phẩm
do họa sĩ Trần giám như vẽ vào
mùa xuân năm Chí Chính thứ 23,
tức năm 1363. Cho đến nay, lai lịch
của họa sĩ Trần giám như thường
chỉ được biết đến qua dòng ghi
chép ngắn gọn của hạ Văn ngạn
(khoảng 1312 - 1370): “Trần Giám
Như sống ở Hàng Châu, tinh thông
vẽ truyền thần, là cao thủ số một
của quốc triều
(nhà Nguyên).
Con ông
là Chi Điền có thể kế nghiệp ông.”
(1)
Qua khảo sát một số tư liệu niên
đại cuối nguyên đầu Minh đề cập
tới Trần giám như, chúng tôi nhận
định Trần giám như là người huyện
nhân hòa, sống ở Tiền Đường, cả
hai huyện đều thuộc hàng Châu,
Trung Quốc. Ông từng thọ giáo
Triệu Mạnh Phủ và trở thành bậc
danh họa, giỏi vẽ tranh truyền thần
1. (Trung) Đồ hội bảo giám - Q.5. Nguyên văn:
Nguyên văn: 陳鑑如居杭州,精於寫神,國朝第一
手也.其子芝田能世其業
ngay từ năm 1319. Có thể điểm qua
một số ghi chép như sau:
-Dương Vũ (1285 - 1361,
người hàng Châu) cho biết: “Tôi
hồi nhỏ ngồi hầu ở chiếu nhà học sĩ
Triệu Tử Ngang
(tức Triệu Mạnh Phủ)
,
gặp lúc Trần Giám Như vẽ tranh
truyền thần mang bản phác thảo
chân dung ông Triệu đến dâng lên.
Ông Triệu cầm bút sửa cho ông ấy,
đồng thời nói nguyên do những
chỗ chưa được.”
(2)
-Lý Tề hiền (1287 - 1367) quan
Cao Ly cho biết: “Năm Kỷ Mùi niên
hiệu Diên Hựu (1319), tôi đi theo
Trung Tuyên vương xuống Bảo Đà
Quật ở Giang Nam, vương cho gọi
Trần Giám Như ở Hàng Châu, bảo
vẽ chân dung xấu xí của tôi.”
(3)
-hứa hữu nhậm (1286 - 1364)
cho biết: “Người vẽ chân dung xưng
là cha con Trần Giám Như ở Tiền
Đường đã đạt đến chỗ tinh diệu. Tôi
không quen biết Giám Như, chỉ biết
2. (Trung) Sơn Cư Tân ngữ - Q.2. Nguyên văn: 余
幼侍坐於趙子昂學士席閒，適寫神陳鑑如持趙
公影草來呈。公援筆與之自改，且言所以未然
之故
3. (Triều Tiên) Ích trai loạn cảo - Q.4. Nguyên văn:
延祐己未，予從於忠宣王降香江南之寶陁窟。
王召古杭陳鑑如，令寫陋容
người con Chi Điền.”
(1)
-Đào Tông nghi (1329 - 1410)
cho biết: “Tiền Đường Trần Giám
Như được suy tôn một thời bởi tài
vẽ truyền thần.”
(2)
-Điền nhữ Thành (1503 -
1557 người Tiền Đường, hàng
Châu) cho biết: “Trần Giám Như,
người huyện Nhân Hòa (Hàng
Châu), tinh thông việc vẽ truyền
thần, đến nay con cháu ông vẫn
còn kế thừa gia học.”
(3)
v.v.
Tuy nhiên, theo giám định của
Bảo tàng Liêu ninh Trung Quốc, tác
giả của Trúc lâm đại sĩ xuất sơn đồ
không phải Trần giám như. Liêu
Ninh tỉnh bác vật quán tàng – Thư
họa trước lục – Hội họa quyển do
nxb. Mỹ thuật Liêu ninh xuất bản
năm 1999 nhận định: “Sách Bí điện
chu lâm thời Thanh nhận định Trúc
Lâm đại sĩ xuất sơn đồ là do Trần
Giám Như vẽ, thực ra đã lầm. Bởi vết
tích cắt xén ở phần cuối tranh vẫn
1. (Trung) Chí Chính tập - Q.31 - Tự - Tặng tả chân
Trần Chi Điền tự. Nguyên văn: 寫真者稱錢塘陳鑑
如父子獨臻其妙。余不識鑑如，識其子芝田
2. (Trung) Chuyết canh lục - Nhân trung. Nguyên
văn: 錢塘陳鑑如，以寫神見推一時
3. (Trung) Tây Hồ du lãm chí dư - Q.17 - Nghệ văn
thưởng giám. Nguyên văn: 陳鑑如，仁和人，精
於冩神，至今其子孫猶傳家學也
có thể thấy rõ, vả lại dòng lạc khoản
‘Chí Chính chấp tam niên xuân
Trần Giám Như tả’ sau này mới
điền vào cũng hết sức rõ rệt. Theo
Quyển 5 sách Đồ hội bảo giám của
Hạ Văn Ngạn thời Nguyên cho biết
‘Trần Giám Như sống ở Hàng Châu,
tinh thông vẽ truyền thần, là cao thủ
số một của quốc triều’. Song trước
mắt chúng ta chưa thấy tác phẩm
nào của ông, nên không có cách
nào so sánh với bức tranh này được,
riêng dòng lạc khoản sau này mới
điền đã đủ chứng minh đây không
phải họa phẩm được vẽ ra từ tay bút
Trần Giám Như. Dựa vào bốn nửa
con dấu giáp lai như Ký Ngao, Tây
Sở Vương Tôn của Hạng Nguyên
Biện ở phần cách thủy sau tranh, có
thể thấy rõ ràng việc này phát sinh
trong lúc người ta cắt xén tranh khi
bồi biểu. Từ đó có thể đoán rằng,
thời gian điền lạc khoản phải rơi
vào quãng sau khi họ Hạng đóng ấn
và trước khi được đưa vào cung nhà
Thanh. Bức tranh tuy không phải
tác phẩm của họ Trần, song xét từ
phong cách hội họa, trang phục của
nhân vật và các lời đề ký, đồ tán của
nhiều danh nhân đầu thời Minh,
về đại thể có thể xác định được niên
