134
135
hạ bộ được thiết kế theo kiểu vảy cá, đã có sự hô
ứng với các dạng giáp trụ thời Lê sau này.
Bản thân hồ nguyên Trừng là người thông
thạo binh khí, sau khi bị bắt về Trung Quốc, đã
từng mở xưởng chế tác áo giáp mũ trụ cho nhà
Minh. như vậy giáp Trụ của Đại Việt đương thời
hẳn là loại giáp Trụ cứng chắc, có tính thực dụng
cao, nếu không nhà Minh đã không để hồ nguyên
Trừng coi giữ công việc này. ngoài ra, Bảo tàng
Lịch sử Việt nam hiện lưu giữ một tấm ngói có
hình tượng võ sĩ đội mũ đầu hổ được xác định có
niên đại thời Trần. Điều này khiến chúng tôi ngờ
rằng một đội quân nào đó thời Trần, có thể là đội
quân hổ Dực hoặc hổ Bôn sử dụng loại mũ có
hình đầu hổ. Tại Trung Quốc, mũ đầu hổ được gọi
là hổ Quan, làm bằng sắt, xuất hiện vào thời Tùy
Đường - ngũ Đại, từ thời Tống trở về sau không
thấy nữa
(1)
.
Cũng như chế độ Đường - Tống, vào thời Trần phục sức ngư đại
chỉ dành riêng cho quan văn. Đối với quan
võ, Toàn thư chép: Phạm ngũ Lão vào
năm 1279 được ban Vân phù 雲符, năm
1294 được ban Kim phù 金符, năm 1301
được phong làm Thân vệ đại tướng quân,
được ban Quy phù 龜符, năm 1302 được
phong làm Điện súy, được ban hổ phù 虎
符
; năm 1390, Phạm Mãnh được ban cho
làm Dực vệ quân, rồi thăng làm Uy Minh
tướng quân, chỉ huy quân Thánh Dực, đeo
Kim Vân phù 金雲符; năm 1395, hồ Quý Ly
được thăng làm nhập nội phụ chính Thái
sư Bình chương quân quốc trọng sự Tuyên
trung vệ quốc đại vương, đeo Kim Lân phù
金麟符
; năm 1351, vua Trần Dụ Tông ban
1. (Trung) Trung Quốc y quan phục sức đại từ điển. Tr.85.
cho nguyễn Trung ngạn mặc chiến bào, đội mũ võ, đeo Lăng 楞 ( miếng
gỗ vuông bốn góc) và nghiên vàng để duyệt cấm quân
(1)
. Đại Việt thông
sử cho biết: năm 1425, Lê Lợi tự xưng Kiểm hiệu Thái sư Bình chương
quân quốc trọng sự Đại thiên hành hóa, tứ Kim ngư đại, song Kim hổ
phù, Trang võ vệ quốc công; năm 1427, từ các vị đại thần tới chức thái
úy, ai có công lớn được thưởng Kim phù; năm 1429, Trịnh Khả được ban
ngân phù v.v. như vậy, có thể thấy các loại phù hiệu bằng vàng bạc
chạm khắc hình hổ (hổ phù), hình mây (Vân phù), hình rùa (Quy phù),
hình kỳ lân (Lân phù) của các quan võ rất phong phú đa dạng, được
dùng để thể hiện phẩm cấp của các quan.
IV. TRAng PhỤC DÂn gIAn
1. Y phục
Trang phục dân gian thời Trần vẫn
tiếp tục kế thừa trang phục thời Lý với áo
Sam cổ tròn bốn vạt, thường màu đen,
quần lụa trắng. An Nam chí lược cho biết:
“Vương hầu và thứ dân thường mặc áo cổ
tròn, thường màu đen huyền, quần bằng là
trắng, hài chuộng loại bằng da”. Sứ thần
nhà nguyên Trần Cương Trung cũng miêu
tả: “Người trong nước đều mặc màu đen,
áo đen bốn vạt, cổ tròn làm bằng là. Phụ
nữ cũng mặc áo đen, song áo trắng bên
trong lộ rõ ra ngoài, ôm lấy cổ, rộng bốn
tấc là khác biệt. Các màu xanh, đỏ, vàng,
tía tuyệt nhiên không có.”
(2)
Tuy nhiên,
nói như vậy không có nghĩa rằng toàn bộ
người Đại Việt, ai nấy đều mặc cùng một kiểu áo. ngoài loại áo cổ tròn,
chắc chắn vẫn còn có các loại áo tứ thân, giao lĩnh mà qua bức tranh
Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ chúng ta vẫn bắt gặp. Riêng loại áo cổ tròn
xẻ vạt đến thời Lê Trung hưng vẫn còn xuất hiện trong một số tranh vẽ
1. (Việt) Toàn thư. Nguyên văn: 賜阮忠彥服戰袍，戴武巾，佩楞四方木也、金硯，閱諸禁軍
2. (Trung) Nguyên thi kỷ sự - Q.9 - Sứ Giao thi tập. Tr.178. Nguyên văn: 国皆衣黑，皂衫四裾，盤領以羅
為之。婦人亦黑衣，但白裏廣出，就以縁其領，博四寸，以此為異，青紅黄紫諸色絶無
Tượng tướng lĩnh mặc
giáp Minh Quang, cầm
phủ việt thời Trần, khai
quật tại di tích Bảo Tháp,
xã Thắng Lợi, huyện Vân
Đồn, Quảng Ninh. (“Thế
giới di sản”).
Tượng võ sĩ thời Đường, đội mũ
Hổ Quan, khai quật tại mộ Uất
Trì Kính Đức năm 1972, Trung
Quốc; Tượng võ sĩ thời Trần đội
Hổ Quan (Bảo tàng Lịch sử Việt
Nam).
Võ quan vinh quy đồ. (Bảo tàng Mỹ
thuật Việt Nam).
