- Tôi quê ở chợ Rã (Cao Bằng), nhà tôi chín anh em, trai tất. Nhà tôi ít
ruộng, mấy mảnh ruộng bậc thang nhỏ như cái chiếu, như cái lưng con trâu.
Chín thằng con trai ăn như hùm như beo mà chỉ mấy mảnh ruộng bé tí thì
lấy gì ăn? Vì thế bố tôi cho cả chín anh em tôi đi buôn tất. Anh cả, anh thứ
ba và thứ tư của tôi buôn thuốc phiện. Anh thứ hai buôn trâu. Anh thứ năm
buôn lim, lát. Ba anh nữa buôn ngà voi, xương hổ, da thú. Tôi là con út. Tôi
thích buôn thuốc phiện, nhưng muốn buôn to chứ không buôn bán kiểu cò
con như các anh tôi.
Nghề nào cũng phải học. Nghề buôn thuốc phiện lại càng phải học kỹ.
Trước hết phải học võ. Buôn thuốc phiện, nếu không biết võ sẽ mất vốn, toi
mạng như chơi. Học võ để đi buôn “cơm nâu” chủ yếu học tránh đòn, đỡ
đòn, trọng thủ, không trọng công. Làm sao để người ta đánh mình như đấm
vào khoảng không, đánh mãi thì kiệt sức, gục xuống. Trong võ có cương và
nhu. Tôi học cách lấy nhu chế cương. Cứng chỉ là tạm thời, mềm mới là vô
địch. Cây lim cứng đấy mà bão quật đổ, cây cỏ mềm đấy mà gió cấp mười
hai không hề hấn gì. Nước mềm mà vặn đường ray xe lửa quăn như vỏ đỗ,
ngọn lửa mềm mà làm cho thép cứng cũng phải chảy thành nước. Đàn bà
mềm mà đàn ông sợ. Học võ phải hiểu được cái lẽ ấy.
Tất cả triết lý của võ nghệ nằm ngay trong động tác chào. Bàn tay trái
khum lại, bàn tay phải ấp lên trên, người cúi một chút, mắt nhìn thẳng như
kẻ chỉ. Thế thôi. Vậy mà có đủ âm, dương, thượng, hạ, có tung hoành, công
thủ. Bàn tay khum là để vồ, nắm lại là để đấm, mở ra để chém. Tư thế chào
kia là để che vùng ngực, hạ xuống chắn được hạ bộ, nâng lên đỡ vùng mặt
và chuyển sang thế công. Nó lợi hại lắm mà cũng rất lễ nghĩa, nhường nhịn.
Lại nói chuyện học võ để đi buôn thuốc phiện. Mục đích của mình là giữ
cho được hàng chứ không cốt đánh gục đối phương nên phải chú trọng
tránh, đỡ. Riêng cái chào, thầy bắt học suốt ba tháng trời. Ngẫm lại thấy hay
tuyệt. Nhiều khi chỉ vì mình biết chào mà qua được mọi sự. Gặp sự rắc rối
thì khum tay chào xin: “Tiểu đệ xin đại ca tha tội”. Nếu họ không cho thì
cúi nữa, quỳ lạy. Vẫn tư thế ấy mà quỳ. Con nhà võ chỉ quỳ một chân thôi,
để còn kịp bật dậy như con hổ vồ mồi. Thường như thế, nếu gặp bậc quân
tử là được tha ngay. Còn nếu gặp kẻ tiểu nhân cũng không sợ. Nếu hắn
