hội trăng rằm – một phần chân lí của Nghệ Nhân lại hé mở một cách kỳ diệu
cho anh, điều mà anh lại quên ngay khi tỉnh giấc.
Nhưng tại sao những người mang chân lí lại có ít học trò đến thế? Bởi
vì, việc theo đuổi chân lí đòi hỏi lòng dũng cảm, trung thực, nhân ái, mà
cách xử sự của con người lại thường được quy định bởi các suy nghĩ về lợi
lộc và bởi sự hèn nhát. Không phải vô cớ khi rời khỏi cuộc sống trần thế,
Iesua đã nói rằng: “Trong số những tội lỗi của con người ông cho sự hèn
nhát là một trong những tội lỗi khủng khiếp nhất”.
Thường thường nhiều nhà nghiên cứu Nghệ Nhân và Margarita chỉ chú
ý tới các nhân vật như Nghệ Nhân, Pilat, Berlioz và một số khác. Nhưng
trong Nghệ Nhân và Margarita có hơn 500 (506) nhân vật: trong đó 156
nhân vật có tên riêng; 249 vô danh – các cộng tác viên “của một trong
những cơ quan ở Moskva”, những người thường trực, gác cổng, cảnh sát,
“một ông già lặng lẽ ở cửa hàng dành cho người nước ngoài”, “một gã to
béo đội mũ trụ” v.v.; và hơn một trăm “nhân vật tập thể”- khán giả nhà hát
Tạp Kỹ, đám người trên đường ven hồ Pat’riarsi, những người qua lại trên
các phố Ersalaim và Moskva, những người hành hương và “những người
đầu cơ ngoại tệ” v.v.
Cái số lượng người đông đảo này (giống như trong Chiến tranh và hòa
bình) làm nên cái nền lịch sử cụ thể của tác phẩm Bulgakov. Cuộc đời của
những người này đã tạo nên lịch sử nhân loại. Những kẻ phản diện đã tranh
giành tâm hồn họ với các nhân vật chính diện. Hành vi của họ xác định tính
chất và kết cục của cuộc tranh giành này.
Trong Ersalaim cổ đại đã xảy ra một vụ hành hình kinh tởm biến thành
sự tra tấn kéo dài. Và “gần hai nghìn người gồm những kẻ tò mò, không sợ
cái nóng khủng khiếp và muốn được chứng kiến cảnh tượng thú vị, đã theo
sau chiếc xe chở các tội nhân, sau những tên đao phủ và quân lính bảo vệ
họ. Và bây giờ, những kẻ hành hương tò mò cũng nhập vào những người tò
mò này…”. Trong Moskva hiện đại lan truyền tin về một buổi diễn tồi tệ đầy
bê bối trong nhà hát Tạp Kỹ, sau buổi diễn các nữ khán giả lao ra đường phố
với chỉ mỗi quần lót. Và thế là sang ngày hôm sau “đến mười giờ sáng thì
