hơi khiêu khích. Chính Seward đã tự mình viết phần kết đó. Ông viết hai
phần kết. Lincoln đã chọn một trong hai phần kết đó và có sửa lại đôi chút.
Còn ba câu sau cuối cùng của bài ông sử dụng nguyên văn bản nháp ông
chuẩn bị. Kết quả rõ ràng là bài diễn văn nhậm chức đầu tiên của Lincoln
đã không còn sự kiêu căng hay hiếu chiến nữa mà đã đạt đến đỉnh cao của
tình hữu nghị đẹp đẽ và khả năng hùng biện đầy chất thơ:
Tôi đành phải kết ở đây. Chúng ta không phải là kẻ thù mà là bạn. Chúng
ta không nên là kẻ thù của nhau. Mặc dù tình cảm có thể bị kìm hãm nhưng
cũng không thể phá huỷ tình cảm yêu mến của chúng ta. Những giai điệu kỳ
diệu của nỗi nhớ, của kỷ niệm trải dài từ các chiến trường, những nấm mồ
của những người yêu nước cho đến mỗi trái tim đang đập và mỗi gia đình
sẽ làm tăng bản hoà ca hợp nhất khi lại được các thiên thần của tự nhiên
ngân lên. Chắc chắn điều đó sẽ là như vậy.
Làm thế nào những người mới vào nghề có được cảm giác nên kết bài ở
đâu cho phù hợp? Có phải là theo một quy định cụ thể nào đó không?
Không phải là như thế. Cảm giác này cũng phức tạp giống như văn hoá.
Nó phải là tự cảm nhận. Nếu diễn giả không thể cảm thấy lúc nào cách kết
ấy là phù hợp, là vừa khéo với bài trình bày thì làm sao anh ta có thể hy
vọng là mình sẽ có một bài trình bày tốt?
Tuy nhiên thì những cảm giác có thể trau dồi, luyện tập được. Có thể
nghiên cứu, học hỏi những nhà diễn giả nổi tiếng cách nào họ có thể đạt
được đến cảm giác lúc nào kết bài là phù hợp. Phần kết luận của bài phát
biểu của người sau này là Thái tử xứ Wales trước Câu lạc bộ đế chế của
Toronto có thể lấy làm ví dụ:
Thưa các quý ông, tôi rất lấy làm tiếc là tôi đã rời quân đội và đã nói quá
nhiều về bản thân mình. Nhưng tôi muốn kể cho các bạn, những khán giả
đông nhất mà tôi từng có đặc ân phát biểu trước các bạn ở Canada, những
điều tôi cảm thấy về chức vị và trách nhiệm tôi sẽ đảm đương. Tôi chỉ có
thể chắc chắn với các bạn rằng tôi sẽ luôn cố gắng để đáp ứng được nhiệm
vụ to lớn và đáng để mọi người tin tưởng.
