những điều răn của Chúa về giá trị đạo đức: “Nếu họ chọn gươm đao thì sẽ
chết bởi gươm đao thôi”.
Nhưng những phần kết của các bài phát biểu sẽ không thể coi là hay nhất
hay hoàn mỹ nếu thiếu đi không khí nghiêm trang, giai điệu trầm hùng của
phần kết bài Diễn văn nhậm chức lần thứ hai của tổng thống Lincoln. Hiệu
trưởng trường Đại học Oxford phát biểu rằng sự lựa chọn này là “một trong
những vinh quang và tài sản của loài người... như vàng nguyên chất nhất
thể hiện tài hùng biện”:
Chúng tôi hy vọng và nhiệt thành cầu nguyện cho những tai hoạ của
chiến tranh sẽ qua đi nhanh chóng. Và sự phán quyết của Chúa là đúng đắn
và chính đáng.
Chúa chỉ cho ta lối đi đúng, không hại ai mà chỉ mang hạnh phúc đến cho
mọi người. Chúa dạy ta cố gắng hoàn thành tốt công việc của mình, hàn gắn
những vết thương chiến tranh, biết quan tâm đến những người sinh ra ngay
tại chiến trường, quan tâm đến vợ goá, con côi của những người đã khuất.
Làm tất cả điều đó sẽ mang lại hoà bình cho nhân loại, cho mọi quốc gia,
dân tộc trên trái đất này.
Đoạn văn bạn vừa đọc xong, theo tôi nghĩ đó phần kết hay nhất của một
người tử nạn... Bạn có đồng ý với nhận định của tôi không? Các bạn có thể
tìm thấy ở đâu một bài diễn văn có phần kết giàu tính nhân văn hơn, đậm
chất cảm thông hơn không?
Có người đã nhận định bài diễn văn của Lincoln đã đạt đến đỉnh cao nhất
cả về trí tuệ lẫn tinh thần. Carl Schurz đã viết: “Bài diễn văn này mang đầy
chất thơ linh thiêng. Chua từng có một vị Tổng thống Mỹ nào nói những lời
lẽ như vậy với người Mỹ. Và những người Mỹ cũng chưa từng có một vị
tổng thống nào có những lời lẽ xuất phát từ trái tim xúc động đến như vậy”.
Song dầu sao các bạn và tôi cũng không là Tổng thống ở Washington hay
Thủ tướng ở Ottawa hay Canbera nên chúng ta sẽ không đọc một bài diễn
văn bất tử trên cương vị đó. Cho nên chúng ta cần tìm ra cách để kết bài sao
