97
SĂN TÌM KẺ HIẾN TẾ THỜI ĐỒ ĐÁ
Ảo tưởng về nguyên do duy nhất
C
hris Matthews là một trong những nhà báo hàng đầu của MSNBC. Trong
chương trình tin tức của ông, những người được gọi là chuyên gia về chính
trị được sắp xếp ngồi bàn tròn với nhau và được phỏng vấn. Tôi chưa bao
giờ hiểu được một chuyên gia về chính trị thì sẽ làm gì, và tại sao cần phải
có một cái nghề như thế. Vào năm 2003, thiên hạ xôn xao bàn tán về việc
Mỹ xâm lược Iraq. Nhưng quan trọng hơn cả câu trả lời của các chuyên gia
là những câu hỏi mà Chris Matthews đã đặt ra: “Động cơ đằng sau cuộc
chiến tranh là gì?” “Tôi muốn biết liệu sự kiện 11/9 có phải là nguyên do
hay không, vì nhiều người cho rằng đây chính là sự trả đũa cho cuộc tấn
công đó?” “Các ngài có nghĩ rằng vũ khí hủy diệt hàng loạt chính là nguyên
nhân của cuộc chiến này hay không?” “Các ngài nghĩ vì sao Mỹ lại đổ bộ
vào Iraq?” “Lý do thực sự, chứ không phải kiểu lý luận thuyết phục dân
chúng là gì?” vân vân và vân vân.
Tôi không thể chịu nổi những câu hỏi dạng đó thêm nữa. Chúng là dấu
hiệu của lỗi tư duy phổ biến nhất, một sai lầm mà kỳ lạ là trong ngôn ngữ
hằng ngày không có từ nào để chỉ nó cả. Tạm thời, ta sẽ tạm dùng cụm từ có
phần hơi thiếu chính xác là ảo tưởng về nguyên do duy nhất.
Năm năm sau, năm 2008, thị trường chứng khoán rơi vào hỗn loạn. Các
ngân hàng đứng trên bờ vực sụp đổ và phải mới phục hồi được nhờ vào
những đồng đô la từ thuế. Các nhà đầu tư, chính khách và nhà báo bèn ráo
riết điều tra nguyên nhân của cuộc khủng hoảng: chính sách tiền tệ lỏng lẻo
của Greenspan? Các nhà đầu tư thiếu khôn ngoan? Các cơ quan xếp hạng
