tầng giá trị như hai với hai là bốn. Kant còn đi xa hơn khi nói: “Thời gian
không là cái gì khác, mà là một dạng thức của cảm giác bên trong, nghĩa là của
trực giác và trạng thái bên trong của chúng ta”. Tuy nhiên, ông cũng hàm ý cho
rằng thời gian chảy theo một hướng với một tốc độ không đổi, và con người
chúng ta từ lúc sinh ra đã biết về các đặc tính của nó. Kant đã trả lời sự hoài
nghi của Euclid bằng lí luận cho rằng không gian, thời gian và tính nhân quả
đều là những phạm trù mang tính khái niệm và trực giác đã tồn tại cố hữu
trong tâm trí con người. Sự hiểu biết tiên nghiệm này đã cho phép chúng ta
đồng ý với nhau rằng thế giới bên trong của chúng ta đều giống nhau đến mức
ta tin rằng mỗi người chúng ta đều nhìn nhận và suy nghĩ về thế giới như nhau.
Bằng cách như vậy, Kant đã cứu triết học thoát khỏi các lí luận phân lập của
Hume.
Cộng đồng các nhà triết học cuối cùng đã rất ấn tượng về tính trong sáng
trong các lí luận của Kant và họ hầu hết đều ôm chặt lấy triết thuyết của ông về
Chủ nghĩa Duy tâm Siêu nghiệm. Nghệ thuật, rồi khoa học, rồi minh triết - mọi
cái dường như vừa khít. Nhưng rất tiếc, nó lại không hoàn toàn đúng.
Từ đầu thế kỉ mười bảy, các nhà thơ trở thành nhóm người chủ chốt cố gắng
chống lại cỗ xe huỷ diệt của logic và tính nhân quả khoa học. Do khoa học bắt
đầu chiến thắng tôn giáo, họ nhìn thấy lí trí đã vượt hẳn lên trên nghệ thuật và
trực giác. Lo âu của các nhà thơ là có cơ sở chính đáng, bởi vì uy quyền của
Newton sớm trở nên mênh mông đến mức cuốn Các nguyên lí của ông đã làm
cho quyết định luận dường như không thể bác bỏ.
Nhìn thấy trước sự thống trị của khoa học đối với tư duy, năm 1611 John
Donne đã thể hiện niềm lo sợ trước cái mà ông cho là sự tạo dựng một vị chúa
tể mới - quyết định luận khoa học - phản ánh sự tất yếu của tính nhân quả. Ông
vật lộn với triết thuyết này trong bài thơ Giải phẫu thế giới của mình:
Và triết thuyết mới gọi mọi nghi ngờ tới
Dập tắt ngọn lửa nguyên sơ
Vầng Thái dương bị mất, trái đất cũng không
còn, và không sự thông minh nào của con người
Có thể chỉ rõ cho anh ta chỗ tìm lại được nó. Con
người công khai thú nhận rằng thế giới đã hết
