càng chạy nhanh bao nhiêu, thì mình lại càng bị tụt lại bấy nhiêu” đã tóm tắt
điều kiện của không-thời gian tại vận tốc ánh sáng một cách không còn gì cô
đọng hơn thế nữa.
Trong Xứ Sở Thần Kì, các quy luật nhân quả của trình tự tiếp nối đã thường
xuyên bị vi phạm. Khi Nữ hoàng Đỏ quát lên: “Trị tội trước, phán quyết sau”,
thì người đọc được biết rằng quan điểm của người quan sát là tối quan trọng
đối với tính tương đối của chân lí. Khi Humpty Dumpty khẳng định: “Khi tớ
dùng một từ nào đó, thì nó có cái nghĩa đúng như cái nghĩa mà tớ muốn nó
có”, là chú đã khẳng định tính tương đối về điểm nhìn của mỗi một người quan
sát, còn Dodgson đã đặt vấn đề nghi ngờ khả năng diễn đạt nổi chân lí tuyệt
đối của ngôn ngữ thường ngày. Tính phi lí của nhiều sự kiện trong câu chuyện
tưởng tượng của Dodgson cũng tương đồng với những mặt phí logic của cơ
học lượng tử - một cuộc cách mạng khác trong vật lí vào những năm đầu của
thế kỉ hai mươi. Trong thế giới quan kì ảo của trẻ thơ, hành động cầu mong chủ
quan có thể ảnh hưởng tới những thay đổi ở thế giới khách quan “ngoài kia”.
Quan niệm của Einstein về tính tương đối và quan niệm sau đó của cơ lượng tử
đã khẳng định rằng: việc quan sát và các suy nghĩ của người quan sát đã thâm
nhập vào những tính toán và các phép đo thế giới “thực”. Con trẻ chơi đùa,
nghệ sĩ làm việc và nhà khoa học đo đạc các hiệu ứng lượng tử - tất cả đều có
một điểm chung, đó là tất cả đều đang sáng tạo ra thực tại.
Cái nhìn từ nôi trẻ thơ và thế giới tưởng tượng của trẻ em là phản đề của cả
tâm thức suy nghĩ theo kiểu Newton lẫn chủ nghĩa hiện thực kinh viện. Công
chúng thời Nữ hoàng Victoria, những người đã chế áp các giá trị của trẻ em,
đâm ra bối rối trước sự xuất hiện của các giá trị ngây thơ trong nghệ thuật và
văn học. Họ đã không thể biết được rằng chẳng bao lâu sau đấy mọi người sẽ
phải tưởng tượng quay lại tận tuổi ấu thơ để mong hiểu nổi những biến dạng
theo kiểu gương nhà cười của không-thời gian. Thật hài hước là những biến
dạng ấy lại được Alice của Dodgson hình dung ra dễ dàng hơn so với bố mẹ
của cô bé.
