Bản thân việc dạy dỗ kĩ thuật hội họa phương Đông cũng được thực hiện
theo cách không những chỉ tăng cường khả năng quan sát, mà quan trọng hơn,
là tăng cường năng lực suy tư. Một số rèm lụa Trung Hoa được cuộn cất trong
các hộp quý và chỉ được giở ra tại những thời khắc im lặng suy tư. Với tất cả
các lí do vừa nêu ở trên, phép phối cảnh - phát minh nghệ thuật mang tính cách
mạng của phương Tây - chưa bao giờ được phát triển một cách độc lập ở
phương Đông cả.
Quan niệm của phương Đông và phương Tây về thời gian cũng khác xa
nhau như đối với không gian. Ở phương Tây, hầu hết mọi người đều tin rằng
quá khứ là một cái gì chúng ta đã bỏ lại phía sau và không thể nhìn thấy trừ phi
chúng ta quay lại, còn hiện tại là chỗ chúng ta đang tồn tại ở khoảnh khắc này,
trong khi đang tự tin sải bước hướng tới tương lai, ở trước mặt ta. Nhưng trong
một ẩn dụ chính xác hơn, người Trung Quốc đã ví thời gian như một dòng
sông và nhận thức của con người là một người đàn ông đứng bên bờ sông, mặt
hướng xuôi về hạ lưu dòng chảy. Tương lai tiến đến anh ta từ phía sau và trở
thành hiện tại đúng vào thời khắc nó đi ngang qua chỗ anh ta đứng và anh ta
lần đầu tiên ý thức được về nó qua góc con mắt liếc ngang sang của mình. Rồi,
trước khi anh ta hiểu hết được hiện tại, nó đã thành quá khứ. Hiện tại trôi tuột
đi luôn, trở thành lịch sử ngay trước mặt người quan sát. Quá khứ mới đây thì
gần hơn và có thể nhìn thấy rõ hơn, còn quá khứ xa thì ở tít tắp phía trước, với
những hình dạng chỉ cảm nhận được lờ mờ. Thay cho việc trực diện đối mặt
với tương lai đang tới như trong ẩn dụ phương Tây, câu chuyện ví von chính
xác hơn ở trên đã xác nhận rằng hiện tại, như tất cả chúng ta đều biết, liên tục
nhằm vào chỗ sơ hở của chúng ta, từ cái góc nhìn luôn đảm bảo rằng chúng ta
không hề có chuẩn bị gì trước cả.
Ở nước Trung Hoa thời Khổng tử, các gia đình hoàng tộc đã dùng ẩn dụ này
trong những trò tiêu khiển buổi tối của mình. Người ta thiết kế những con suối
chảy ngoằn ngoèo trong các vương phủ, bên bờ đặt nhiều tràng kỉ quay mặt
xuôi theo dòng. Sau bữa tối, trong khi các hoàng thân cùng với bằng hữu của
họ ngồi trên những chiếc kỉ ấy, đám người hầu đứng ở đầu nguồn đem các con
thuyền gỗ nhỏ trên để các loại rượu thả trôi xuôi. Những người tham gia cuộc
vui không bao giờ biết được tương lai ở phía sau sẽ đem đến cho họ cái gì, bởi
vì họ ngồi đối mặt với quá khứ, nhìn theo dòng suối chảy. Nhiều buổi tối thú vị
