nguồn sáng; mọi sự thay đổi trong quy ước đó sẽ đặt câu hỏi về tính đúng đắn
của không gian tuyệt đối, thời gian tuyệt đối và ánh sáng tương đối. Nếu các
bóng đổ một cách hú họa lên từng bề mặt trong một bức tranh Lập thể, không
đếm xỉa gì đến hướng của nguồn sáng, thì khi ấy người xem phải xét lại ý
nghĩa của chân lí hiển nhiên “ánh sáng tạo ra bóng của vật”. Trong nhiều tác
phẩm Lập thể của mình. Braque đã đảo ngược quan niệm nghệ thuật disegno -
hình họa đường viền, là quan niệm dựa trên nguyên lí cho rằng những vật được
miêu tả có độ tương phản cao sẽ nom ở gần hơn những vật miêu tả có độ tương
phản thấp. Trong khi một họa sĩ Phục hưng, để làm nổi rõ một quả táo, sẽ
chấm một đốm trắng ở nơi quả táo gần nhất với mắt người xem và vuốt màu
nhạt dần đi trên toàn bộ những phần còn lại của quả táo, đều đặn cho đến rìa
ngoài của nó, thì Braque lại đặt một chấm đen ở nơi đúng ra phải có chấm
trắng và làm nhạt dần đường viền của quả táo về phía chu vi của nó. Hành
động của ông - làm rối các bóng, dập bẹt chiều dài và mơ hồ hóa hình mẫu - đã
phản ánh một cách trung thành cách thức mà các bóng có nhiều khả năng nhất
sẽ hiện ra ở các vận tốc đạt gần đến c.
Chiều thứ ba của không gian - chiều sâu - đã được các họa sĩ Phục hưng tôn
vinh huy hoàng. Tuy nhiên, các họa sĩ hiện đại lại nhất quán đưa ra một phối
cảnh bị làm dẹt đi. Hậu cảnh và tiền cảnh thường xuyên bị bóp thu lại đến mức
“kêu răng rắc”. Kể từ Monet, rồi qua các tác phẩm của Cézanne, Gauguin và
van Gogh, các nghệ sĩ ngày càng ưa chọn một phối cảnh phẳng, hơn là chiều
sâu ảo giác. Họa sĩ trường phái Lập thể đã nén chiều sâu một cách khắc nghiệt,
kết quả là mắt người xem thậm chí không thể thâm nhập vào nó được. Trong
bức tranh Các cô nàng ở Avignon (Hình 11.4), tác phẩm mở đầu trào lưu Lập
thể, Picasso đã dẹp phẳng nền vải chặt cứng ngột ngạt của mình một cách hoàn
toàn đến mức mắt người xem không thể nhìn xuyên tới nền của nó, bởi vì làm
gì có nền đâu. Maurice Denis, một họa sĩ trường phái Tượng trưng, năm 1890
đã viết: “Một bức tranh, trước khi nó là một bức tranh về con ngựa chiến,
người phụ nữ khỏa thân hay một giai thoại nào đó, thì về bản chất nó là một
mặt phẳng được phủ bởi các màu sắc sắp xếp theo một trật tự nhất định”. Các
nghệ sĩ hiện đại càng ngày càng buộc người xem phải đối mặt với những bức
họa không có chiều lùi xa ảo giác. Phối hợp nhịp nhàng với nhau trong cuộc
tấn công vào một trong ba vectơ của không gian, họ đã không thể biết rằng đó
