cho người xem, để thưởng thức được đầy đủ giá trị, phải quan sát chúng trong
một khoảng thời gian. Phấn khởi với các bức tranh “thảo họa” ấy - ông gọi
chúng như vậy, Rauschenberg cố chào bán chúng cho một chủ phòng tranh, nói
rằng bà ta có thể coi chúng như một tác phẩm điêu khắc. “Sự khác biệt duy
nhất” ông ranh mãnh nói, “là cỏ của tôi mọc có hơi nhanh một chút so với đá”.
Tác phẩm đầy trí tưởng tượng này của Rauschenberg có liên quan đến nghệ
thuật bonsai của Nhật Bản, một hình thức nghệ thuật mà trong đó người nghệ
sĩ-nghệ nhân làm vườn cũng tạo ra một tác phẩm nghệ thuật hữu cơ, chậm rãi
tiến hóa và thay đổi theo thời gian.
Trong khảo sát của mình về thời gian, Rauschenberg đã liên tục đặt câu hỏi
với khái niệm về các chuỗi tiếp diễn, những đốt xương sống của các quy luật
về nhân quả. Ông dựng nên các bức hình cắt dán mà ông gọi là các “kết hợp”,
bao gồm những cảnh không dính dáng gì đến nhau theo mối quan hệ nhân quả.
Ông sắp xếp những cảnh ấy giống như trang nhất của một tờ báo: hình ảnh này
đặt cạnh hình ảnh kia mà không có mối liên quan rõ rệt nào. McLuhan đã gọi
kiểu xếp chồng chất rắc rối này là “thông tin phủi thông tin”.
Một trong những ý tưởng ngạo ngược nhất của Rauschenberg đã phải cần
đến sự giúp đỡ của nghệ sĩ lớn tuổi hơn nhiều và đã rất nổi tiếng là Willem de
Kooning. Rauschenberg hỏi de Kooning là liệu ông có thể xin một bức vẽ của
Kooning được không. De Kooning, hãnh diện với lời đề nghị, đã hỏi
Rauschenberg định làm gì với nó. Rauschenberg đáp là muốn tẩy sạch nó đi.
Cũng dễ hiểu là de Kooning chẳng mặn mà gì phải làm theo đề nghị ấy, nhưng
rồi vẻ lôi cuốn đầy trẻ trung của người nghệ sĩ kém tuổi ấy cuối cùng cũng
thuyết phục được de Kooning từ giã một bức họa của mình để đóng góp cho
một tuyên ngôn quan trọng phản lại nghệ thuật. Với một cái tẩy trong tay,
Rauschenberg bắt tay vào việc. Khi ông hoàn thành, Rauschenberg đặt tên cho
cái bề mặt giờ đây đã trắng trơ ấy là Tẩy sạch de Kooning (1954).
Bằng việc kì công tẩy bức vẽ đi chỉ còn trơ lại giấy, Rauschenberg đưa
người xem quay ngược lại thời gian, bắt đầu từ khi ông xoá bỏ sáng tạo của de
Kooning, rồi xa hơn nữa, đến thời điểm mà de Kooning sáng tác cái tác phẩm
mà giờ đây người xem đã không còn nhìn thấy nó nữa. Tờ giấy trống rỗng bây
giờ như rung động với khoảnh khắc nó còn trắng nguyên, trước khi de
Kooning phác nét bút đầu tiên. Dẫu không còn cái gì trong khuôn khổ khung
