đầu từ Beethoven, người đã thử nghiệm một sự biến thái từ âm điệu chủ đạo
trong các tác phẩm ở giai đoạn cuối của mình. Sau đó, ở thế kỉ mười chín,
Richard Wagner bắt đầu điều biến từ âm điệu này sang âm điệu khác, làm phân
rã các motif của mình tương tự như Cézanne đã làm với những bố cục tĩnh vật
của ông. Vào những năm 80 của thế kỉ mười chín, hưng phấn bởi âm nhạc
phương Đông, Claude Debussy bắt đầu sáng tác kiểu nhạc xa rời ảnh hưởng
thống nhất của âm điệu chủ đạo. Tác phẩm âm nhạc “Ấn tượng chủ nghĩa” của
ông, Khúc dạo đầu buổi chiều của một vị thần đồng nội (1894) cũng rạo rực
khí thế không kém các họa sĩ cùng thời ấy.
Từ một hướng khác, Richard Strauss đã tấn công vào thành trì của âm điệu -
ông kết hợp nhiều âm điệu cùng một lúc. Vì mỗi âm điệu chứa đựng một phối
cảnh âm nhạc đặc thù riêng của nó, nên có thể ví cách sử dụng đa âm điệu của
ông giống như nguyên lí của trường phái Lập thể. Một thế kỉ của các trào lưu
âm nhạc đã kết tinh thành đỉnh điểm trong “thuyết tương đối hẹp (âm nhạc)”
của Schoenberg, âm vang phù hợp với nguyên lí dân chủ của Einstein đối với
các hệ quy chiếu quán tính của Galileo trong thời gian và không gian. Einstein
tuyên bố: mọi hệ quy chiếu đều bình đẳng với nhau, Picasso và Braque đã cho
thấy rằng mọi điểm nhìn đều đúng như nhau cả; còn Schoenberg đã cho ngân
vang lên một cách bình đẳng tất cả các quãng âm và âm điệu.
Schoenberg sau đó còn phát triển nguyên lí bình đẳng này đến mức kiệt
cùng logic của nó. Năm 1921, ông đặt ra một bộ quy tắc giới hạn mới cho loại
âm nhạc phi điệu thức bằng cách áp dụng phương pháp dodecaphony - hệ
mười hai quãng âm - của mình. Trong biến thể này, ông quy định rằng không
có âm nào trong âm giai, kể cả trường lẫn thứ, được phép nhắc lại cho đến khi
tất cả mười hai âm lần lượt được chơi hết. Với hệ thống này, không một âm
nào được coi là ưu ái hơn âm nào, bởi vì từng nốt nhạc đều được vang lên
trước khi có nốt khác được chơi tiếp.
Các nhà soạn nhạc phi điệu thức còn can thiệp vào thời gian, Anton Webern,
một học trò của Schoenberg, đã nén một tác phẩm âm nhạc xuống còn có mười
chín giây và tập trung sự chú ý của thính giả vào yếu tố thời gian. Kể từ thời
Phục hưng, thời gian trong âm nhạc luôn luôn tuân theo một nhịp điệu tuyến
tính. Trong hầu hết mọi trường hợp, các quãng cách đều mang một tính chất
đều đặn, có thể tiên đoán một cách chắc chắn và phù hợp với các ý tưởng của
