Thế kỉ thứ năm, cùng với sự sụp đổ của Đế chế La Mã, búp lửa sáng tạo và
tò mò bẩm sinh của thế giới phương Tây vừa mới le lói nổ lách tách đã bị thổi
tắt ngấm. Ở buổi đầu của thời Trung cổ - Kỉ nguyên Tăm tối, - lời nói ghi
thành văn tự được nâng niu quý trọng trong thời kì trước, đã trở thành kẻ thù
của cả Nhà Thờ lẫn các bộ tộc man rợ. Sau khi các bộ tộc man rợ đốt cháy các
tác phẩm cổ điển vì ngu dốt, thì đến lượt Nhà Thờ hỏa thiêu chúng vì cuồng
tín. Chúng ta sẽ không bao giờ còn có thể biết được rằng các báu vật văn
chương nào đã vĩnh viễn bị mất đi khi thư viện nổi tiếng ở Alexandria bị
những phe phái đánh nhau đốt trụi vào thế kỉ thứ ba. Thế kỉ thứ sáu, khi Chúa
đã thấm đẫm tinh thần của thời đại, Giáo hoàng Gregory thứ mười ra lệnh đem
toàn bộ các bản thảo trần tục nào còn lại làm mồi cho lửa, vì e rằng những
trang viết ngoại đạo ô uế ấy sẽ làm giảm sút sự tinh khiết của Kinh Thánh.
Ngài không muốn bất kì một tín đồ nào của tôn giáo mới mẻ này bỏ ra thậm
chí chỉ là một phút nghĩ ngợi về điều báng bổ. Nghệ thuật tôn giáo đã tràn ngập
đến bão hòa trong thời kì đầu của đạo Cơ đốc.
Mức độ của cơn đại hủy diệt văn chương này chỉ có thể đo được qua thực tế
là không có một thành tựu văn chương thế tục nào còn sống sót qua kỉ nguyên
Tăm tối. Truyền thống Hi Lạp, xưa kia một thời vốn là sợi dây chão gân guốc
liên kết những trí tuệ mẫn tiệp trên các hòn đảo trải rộng trong vùng biển Hi
Lạp, trong giai đoạn âm u này của lịch sử đã biến thành những sợi chỉ mỏng
manh nhất, và nền văn minh phương Tây gần như đã vĩnh viễn mất đi di sản
quý giá của ông cha mình. Nhưng trong một khúc ngoặt trớ trêu của số phận,
chính thế giới Hồi giáo, kẻ thù không đội trời chung của đạo Cơ đốc, lại bảo vệ
được các tấm giấy khai sinh văn hóa của châu Âu trong khi phương Tây trải
qua đêm trường mù sương ấy. Văn hóa Ả Rập nở rộ từ thế kỉ thứ bảy đến thế kỉ
thứ mười, sử dụng những bản dịch các tác phẩm cổ điển, đã có nhiều đóng góp
đầy ý nghĩa cho các loại hình nghệ thuật, y học và khoa học.
Sau giấc hôn mê một ngàn năm của phương Tây, các nền móng quý giá của
người Hi Lạp lại tái xuất lộ ở châu Âu trong thiên niên kỉ thứ hai, như một kết
quả của những cuộc Thập tự chinh. Mục tiêu được tuyên thệ của các chiến
binh Thập tự chinh là giành lại Jerusalem về với bá quyền của đạo Cơ đốc.
Mặc dù thất bại, nhưng qua tiếp xúc với Trung Đông, họ lại nhận được một
chiến lợi phẩm không ngờ tới và quý giá hơn rất nhiều, đó là tri thức của Hi
