Trong khi đó, vào năm 1843 ở Mĩ, phép phối cảnh nhất điểm trong văn học
đã phải chịu một bước lùi, Edgar Allan Poe sáng tạo ra một hình thức tiểu
thuyết mới. Con bọ bằng vàng là cuốn tiểu thuyết trinh thám đầu tiên, hay sau
đấy nó được biết dưới cái tên Whodunit. Poe đã giấu cốt truyện lắt léo kín đến
mức độc giả cũng không biết gì hơn người quản gia hay chàng thám tử trong
truyện. Cả người đọc lẫn các nhân vật đều giải đáp bí mật (gần như) cùng một
lúc với nhau. Bằng việc làm xói mòn hệ quy chiếu được ưu tiên, tiểu thuyết
trinh thám đã lật nhào điểm nhìn được ưu tiên của độc giả, mạnh mẽ không
kém Flaubert lật đổ điểm nhìn của tác giả.
Poe được nhớ đến như một thi sĩ bị dằn vặt và một tiểu thuyết gia thông
minh, người đã khảo sát phía đen tối của tâm hồn con người. Cái mà Poe ít
được biết rộng rãi hơn là ông vô cùng quan tâm tới những tranh luận triết học
về bản chất của hiện thực. Với một tiên cảm đáng kinh ngạc, Eureka, bài tiểu
luận siêu hình dài năm 1846 của Poe có đoạn như sau:
“Không gian và Khoảng thời gian LÀ MỘT.
Việc Vũ trụ có thể tồn tại trong một kỉ nguyên
nào đó sẽ tương xứng với sự hùng vĩ của các
phần vật chất tạo nên nó... người ta cần phải thấy
rằng... Các vì sao sẽ được gộp lại nhìn thấy được
từ những mây mù vô hình... sẽ lớn lên, trở nên
xám ngoét khi tạo ra sự sống và cái chết cho vô
số không thể kể hết các dạng thức phong phú và
phức tạp của sự phát triển sống động - các vì sao
được yêu cầu làm như vậy, phải có thời gian đầy
đủ để thực hiện hết được các mục đích Thiêng
liêng này - trong khoảng thời gian mà tất cả mọi
vật đang thực hiện chuyến hồi quy của mình về
Thống nhất, bằng một vận tốc ngày càng tăng
theo tỉ lệ nghịch với bình phương các khoảng
cách giữa chúng với nơi có cái kết thúc tất yếu”.
Câu đầu tiên của đoạn trên đã xuyên thẳng vào cốt lõi của sự hòa kết không
gian và thời gian thành continuum không-thời gian, sáu mươi năm trước
