Joyce đang nói đến một điều gì đó sâu xa về thời gian và không gian. Ở cuối
Đêm thức để tang Finnegans bạn, người đọc cuốn sách, đã đi đến chỗ không
phải là kết thúc mà là lại bắt đầu. Joyce đã sáng tạo nên một tương đồng văn
học về tính đệ quy của hình học không-thời gian phi Euclid. Einstein đã giải
thích kĩ lưỡng ý niệm này bằng cách sử dụng những phương trình trừu tượng
của Riemann, thay cho một hình thức văn chương. Một khách du hành lên
đường trong continuum không-thời gian Riemann và một độc giả thực hiện
hành trình đi suốt cuốn Đêm thức để tang Finnegans cuối cùng đều cùng phát
hiện ra rằng mình lại đã đến đúng chỗ mình đã xuất phát.
Quang cảnh nhìn thấy khi ngồi trên một chùm sáng chưa bao giờ được miêu
tả hùng hồn như những dòng Joyce viết:
“Xuôi theo những con lạch đổ trên triền dốc của
các thời đại, chúng ta có thể bắt gặp chính mình
đang nhìn về phía trước để ngay lập tức thấy
đang chằm chặp nhìn các anh, những kẻ du thủ
du thực, bằng bộ mặt ở phía gáy, hiện rõ trong cơ
man tấm gương của căn phòng lớn có các vì kèo
cuộn, nối vòng nhau bất tận.”
“Nối vòng nhau bất tận” có thể chính là thế giới của continuum không-thời
gian. Do vật lí hiện đại đã hất cẳng quyết định luận, nên thuyết tương đối hẹp
đã đưa ra các ngoại lệ cho những quy luật nhân quả của thế kỉ mười chín.
Joyce tinh nghịch thể hiện cái ý tưởng sâu sắc này bằng lời lẽ văn chương:
“Giờ đây khi học thuyết đã đạt được, chúng ta có nguyên nhân tình cờ tạo ra
các hậu quả, và các hậu quả lại tình cờ tái tạo ra Các hậu quả khác đi”.
Trong cuốn tiểu thuyết cấp tiến này của mình, Joyce là nhà văn đầu tiên đã
dỡ bỏ cái trật tự tuyến tính chặt chẽ của bảng chữ cái. Ông trộn lẫn thơ, cú
pháp, ngữ pháp văn xuôi và chính tả quy ước đã được tự do hóa vào làm một.
Ông sử dụng một cách tài tình những phép đảo con chữ, cho đến khi toàn bộ sự
đa nghĩa của mỗi một từ hay một ngữ mới do ông tạo ra đập ngay đồng thời
một lúc vào người đọc. Kiểu nhận thức được tất cả trong một-lúc này là hệ
luận văn học của phép nhìn đa điểm của phong cách Lập thể, vốn cũng được
cảm nhận một cách đồng thời, và nó (kiểu nhận thức được tất-cả-trong một-
