từ hai điểm tách biệt nhau trong không gian, cũng như cùng một cảnh được
hình dung ra trong những thời điểm khác nhau của thời gian. Tư tưởng nghệ
thuật sâu xa này của người nghệ sĩ đã hiện lên thành hình ảnh báo trước về
mệnh lệnh của Einstein và Bohr: chúng ta phải kết hợp hai mặt đối lập nhau
của thực tại, để có thể tiến lên trên con đường hiểu biết của chúng ta về vũ trụ.
Các hệ quả về mặt tiến hóa của việc tách bộ não ra thành hai trí tuệ riêng
biệt đã mang rất nhiều tầng ý nghĩa. Thứ nhất, việc phân chia ấy đã cho chúng
ta con đường đến được các tọa độ kép không gian và thời gian. Điều này dẫn
đến việc hình thành một năng lực trực giác và trí tuệ được nâng cao hơn để
giúp Einstein, ba triệu năm sau, có thể phát hiện ra rằng không gian và thời
gian thực ra không tách biệt, mà là một, ở một cấp độ khái quát cao hơn. Để
hiểu được tư tưởng ấy của ông, chúng ta cũng phải tái hợp các điểm nhìn của
hai bán cầu não lại thành một thể thống nhất. Một nơi để bắt đầu quá trình này
là giao điểm giữa nghệ thuật và vật lí. Bán cầu phải và bán cầu trái, tế bào hình
que và tế bào hình nón, nghệ thuật và vật lí, tất cả đều cung cấp những cách
nhìn bổ sung cho nhau về thực tại. Việc chúng ta tổng hợp những cặp đôi này
không những chỉ làm sâu sắc thêm hiểu biết của chúng ta về từng thứ một và
về cả cặp, mà còn thêm được một chiều mới cho cái trí tuệ đang tạo ra năng
lượng cho trí tuệ vũ trụ.
Người La Mã đã tạo ra Janus, một nam thần trước đó chưa hề có tiền thân
trong thần thoại Hi Lạp. Tôi thì ngờ rằng Techne và Janus có quan hệ gần gũi
với nhau. Theo thần thoại, Janus là một vị thần có hai mặt. Tôi cho rằng chúng
ta, mỗi người chúng ta, phải trở thành Janus. Thần chiếm giữ không gian của
một ngưỡng cửa, và tại một thời điểm trong thời gian, cùng nhìn tới phía trước
lẫn phía sau, ghi nhận những gì đã đi qua và những gì đang tới. Từ cốt lõi của
quá khứ đến bờ mép của tương lai, Janus nhìn quét cả hai quang cảnh trong
không gian và thời gian đồng thời cùng một lúc. Nếu chúng ta nghĩ một bộ mặt
ấy là nghệ thuật và mặt kia là vật lí, thì hai kiểu phối cảnh này sẽ mời gọi
chúng ta phải thay đổi cách thức nhìn nhận và suy ngẫm về thế giới. Tuy có vẻ
khác nhau theo hướng nhìn, nhưng người nghệ sĩ và nhà vật lí đã vẽ lại cho
chúng ta những bức tranh về thực tại theo một kiểu mới.
