Thực tế, việc lựa chọn hệ thống “suy nghĩ” trong khi đáng lẽ phải lựa
chọn hệ thống “thoát chạy” không phải là xu hướng chung. Chúng ta có xu
hướng sử dụng hệ thống “thoát chạy bất cứ khi nào”. Ngay khi thấy dấu
hiệu nguy hiểm, chúng ta nên tháo chạy ngay thay vì mắc vào hệ thống
“suy nghĩ” quá lâu. Chính vì thế, hệ thống “thoát chạy” thường chỉ là dấu
hiệu cho thấy bạn sắp bị tấn công. Thượng đế đã khiến bạn không thể suy
nghĩ rõ ràng và phức tạp hơn trong các tình huống như vậy.
Bạn cảm thấy điên tiết vì bị anh chàng kế toán chế giễu trong một cuộc
họp. Tại sao một kẻ suốt ngày cắm mặt vào máy tính lại dám châm chọc
bạn. Tất nhiên, trường hợp này không nguy hiểm đến tính mạng như khi
đối mặt với một con hổ. Tuy nhiên, thà cẩn thận còn hơn phải hối tiếc. Vì
thế, dù bạn chủ định hay không, hệ thống “thoát chạy” của bạn sẽ tự kích
hoạt. Khi máu dồn xuống chân tay, não bộ bắt buộc kích hoạt vùng hạch
hạnh nhân. Bạn cảm thấy mất bình tĩnh, muốn thoát chạy và không thể suy
nghĩ gì nữa, bạn nổi xung đáp và trả anh chàng kia không thương tiếc, rằng
anh ta tính toán tệ như người tiền sử. Bạn đang nghĩ gì lúc đó? Chính xác
hơn, phần não nào của bạn đang hoạt động?
Phản ứng với xúc cảm không hợp lý cũng xảy ra đối với cơn thèm ăn trỗi
dậy không chủ ý. Hệ thống “thoát chạy” không chỉ sinh ra để đấu tranh hay
thoát khỏi sự kiểm soát, mà còn để thống trị mỗi khi có một hành vi xảy ra
nhanh chóng, có suy tính và mang tính tự vệ. Chẳng hạn: khi ngửi thấy mùi
thơm ngon của món lạc rang ở căng-tin công ty, có điều gì đó như đang thì
thầm thúc giục bạn: “Ăn đi trước khi quá muộn!”
Như vậy, đôi khi chúng ta vẫn sử dụng sai hệ điều hành, và điều này gây
ra kết quả tai hại. Đó chính là lý do vì sao mặc dù đã cam kết thực hiện một
hành vi mang tính quyết định, chúng ta lại thường bỏ cuộc mỗi khi đối mặt
với tình huống gấp gáp, căng thẳng. Nếu chúng ta có thể học cách đấu tranh
thoát khỏi vùng hạch hạnh nhân khi nó trỗi dậy mạnh mẽ tại thời điểm
không hợp lý, khi đó lý trí – chứ không phải tình cảm – sẽ chi phối chúng
ta. Mặc dù vậy, chúng ta hoàn toàn có thể học được kỹ năng tự chủ. Và bạn
