Tại phương Tây thì khác hẳn: khoa học là khoa học, luân-lý là
luân-lý. Không một cuốn Vật lý học hoặc Hóa học nào khuyên người
đọc đừng dùng những chất độc, những thuốc nổ để tàn-sát kẻ khác.
Bởi vậy, loài người ngày nay mới phải điêu đứng về chiến tranh, mà
nửa thế kỷ trước, H.Bergson đã than thở:
“Nhân loại rên rỉ, gần bị đè bẹp dưới sức nặng những tiến bộ của mình
(…) Trước hết nhân loại cần xét xem mình có muốn sống nữa không”.
và mới rồi, Einstein trước khi chết đã để lại một chúc thư, lời lẽ
thống-thiết, kêu gọi liệt cường tránh cho nhân loại cái họa diệt vong
vì chiến tranh nguyên tử
Tinh thần trọng đức dục đó của tổ tiên, chúng ta phải gìn giữ mà
nhà văn có nhiệm vụ bảo vệ nó hơn hết. Vậy thì trước khi cầm cây
bút, ta nên tự luyện lấy nhân cách đã.
Ta không bảo văn nhân nào cũng phải là một nhà đạo đức như
Khổng-Tử, Platon cả đâu, hạng người phàm như chúng mình còn
nhiều tật lắm, nhưng tôi nghĩ rằng một nghệ phẩm phải nâng cao
tâm hồn độc giả, gợi những tình cảm cao thượng và đọc những tác
phẩm bất hủ đông tây tôi thấy hầu hết đều do những người có tâm
hồn trứ-tác.
Đã đành có những thời mà trào lưu lãng mạn tràn ngập cả văn
đàn một nước. Như vào thời Lục Triều ở Trung Quốc, thế kỷ 19 ở
Pháp, văn nhân đều ủy mị say sưa, chán đời, phóng túng. Tuy nhiên,
tâm hồn của những nhà còn lưu danh đến ngày nay đâu phải không
có chỗ trong sạch và vài điểm khả ái đáng làm gương?
Văn là biểu hiện của tâm hồn. Tâm hồn ti tiện thì thuật có khéo,
văn cũng chỉ có tính chất tiểu xảo, điêu trùng khắc triện, cảm người
không mạnh và giá trị không cao. Vậy muốn tập viết văn, ta phải
luyện tâm hồn yêu cái Chân, cái Thiện, cái Mỹ; luyện được thì văn ta
tự nhiên sẽ có cái phẩm riêng, được người mến.
Khổng Tử, Lão Tử nào có học viết văn bao giờ; Thích Ca, Giê-Du
cũng không hề nghĩ đến luyện bút mà chư vị đó hễ thốt ra lời nào là
